Baldur - 23.12.1946, Side 1

UTGEFANDI: SÓSlALISTAFÉLAG ISAF JARÐAR
XII. ÁRG.
JÓLIN 1946
34. 36. tölublað.
BS
HÁTÍÐ HÆKKANDI SÓLAR.
Jólin eru elzta hátíð, sem
haldin hefur verið á Norður-
löndum.
I heiðnum og í helgum sið
á horfnri og nýrri öld,
ýtar hafa haldið
heilagt jólakvöld
segir Grimur Thomsen i kvæð-
inu Jólasumbl. I heiðnum sið
var þessi hátíð haldin til að
fagna því, er sól tók að hækka
og dag að lengja eftir skamm-
degismyrkrið. Hátíðahöldin
fóru þá fram með veizlum og
blótum eins og við þekkjnm
úr fornsögunum. Þegar hinn
helgi siður, kristnin, fluttist til
Norðurlanda, var þar fyrir
eldforn hátíð, sem haldin var
á sama tima og fæðingarhátið
frelsarans.
En þó að hátíðahöld jólanna
hreyttust með hinum nýja sið,
héldu þau áfram að vera i
hugum fólksins hátíð hækk-
andi sólar.
Af því myrkrið undan snýr
ofar færist sól,
því eru heilög haldin
hverri skepnu jól.
segir Grimur Thomsen enn-
fremur í kvæðinu, sem vitnað
er til hér að framan. Og allt
fram á þennan dag hafa í
sambandi við jólin haldist
ýmsir siðir og venjur, frá þeim
tímum er þessi hátíð var ein-
göngu haldin til að fagna
hækkandi sól og lengri degi. I
ísleiizkum þ j óðsögum er
fjöldi frásagna um ýmsa fyr-
irburði og furðuverk, sem
gerzt hafa á jólanóttina. Allir
kannast við sögurnar um
þá, sem heima voru til að gæta
hús og hæjar náttina helgu,
þegar annað heimilisfólk fór
til jólatíða. Ennfremur má
minna. á sögurnar um menn,
sem sátir á krossgötum hæði
nóttina helgu og á nýársnótt,
voru heillaðir af álfum og
öðrum huldum vættum og
gátu, ef þeir létu ekki blekkj-
ast af hinum fögru boðum,
hlotið ýmiskonar góss og gæði,
að nóttinni liðinni. Einnig gátu
þeir, er á krossgötum sátu, 1
komizt að ýmsum leyndar- §
dómum og sagt fyrir óorðna 1
hluti. Það var eins og þessi há- |
tíð opinberaði fólkinu leynd- 1
ardóma. tilverunnar, gerði því jf
ljóst margt af því, sem mann- i|
legri skynjun er hulið.
I þjóðtrúnni kemur það |
glöggt fram, að það voru ekki 1
aðeins mennirnir, heldur einn- |j
ig huldar verur, sem fögnuðu §
þessari ljóshátíð. §
Grímur Thomsen lýsir þess- 1
ari þjóðtrú í vikivaka kvæð- j§
inu Jólasumbl, sem vitnað i
hefur verið til hér að framan. §
Þar segir: i
Það er ekki þar með nóg; — E
þursa og álfa drótt 1
og dverga her í holtum
halda jólanótt. i
Vatnaglærum yfir ís =
álfar halda leik, |
tungls þeir tína geisla
til að snúa i kveik.
í hólum standa búin borð
hjörtum dúk úr gljá,
og morgundaggar mjöður j§
minnstu skeljum á. i
Dvergur séra’ í dvergastein
dvergum býður heim,
þeir svara holt af. holti
liátt og draga seim. i
Vafurlogar lýsa þeim |
lystugt yfir mó, §
og hrævareldar hrökkva i
hrauns úr hverri þró. =
Þá er glatt i gýgja sal i
galdra kyrjað lag,
leikur foss á langspil i
Litla Tröllaslag. 1
Skessur dansinn stíga stórt i
slitnar hindi og traf, i
en í faldafeyki i
fer þó gamanið af.
Þannig var það að bæði i
mennirnir og allar huldar i
vættir, huldufólk í steinum, j|
dvergar í hólum og tröll í 1
Framhald á 12. síðu. =.
J61
Ég veit þú segir satt. Við höldum jól.
Við sjáum, eins og vant er, nú um tíma,
hvað ból og hól og hjól og skjól og sól
er himnesk sending þeim, sem eiga’ að ríma.
.Nú kallar þetta hvella bjölluhljóð
að horfa’ á gamla leikinn, sem við kunnum,
svo smjatta þeir, sem þykir vistin góð
við þvættituggu’ úr volgum blaðurmunnum.
En svo var fagra friðarstjarnan þín;
þann fögnuð vildir þú ég kæmi’ að skoða;
en gætu’ ekki’ áhrif hennar sagt til sín,
þó sigur hennar væru færri’ að boða?
Ég heyrði fyrri segja sama flokk
frá sigri þeim, á mörgum kirkjustólum;
en skein hún ekki blítt á Bielostock
með boð um náð og frið á síðstu Jólum.
'Og hvar er sigur Krists um kristinn heim?
Að kirkjum hans. er enginn. vandi að leita,
en krossinn hans er orðinn einn af þeim,
sem algerð þý og hálfa manndygð skreyta.
Og heldurðu yfir hugsjón þessa manns
og heimsins frelsi þessir kaupmenn vaki,
sem fluttu milda friðarríkið hans
á fölva stjörnu’ að allra skýja baki?
Þar komst hún nógu hátt úr hugum burt
og hér varð eftir nógu tómur kliður,
svo aldrei verði að æðri Jólum spurt
og aldrei komist friðarríkið niður.
Og dýpstu þránum drekkir spekin sú,
sem djúpið mikla þurrum fótum gengur
og spennir yfir endaleysið brú
með orðum, þegar hugsun nær ei lengur;
því rún úr geimnum engin önnur skín
en eintóm núll úr köldum stjörnubaugnum.
Nei, ég vil lifa litlu Jólin mín
við ljósið það, sem skín í barnsins augum.
Mér finnst þar inn svo frítt og bjart að sjá,
að friðarboðið gæti þangað ratað,
og enn þar minni heit og þögul þrá
á þúsund ára bróðurríki glatað.
Þar vefst úr geislum vonarbjarmi skær
sem veslings kalda jörðin eigi’ að hlýna;
ég sé þar eins og sumar færast nær,
ég sé þar friðarkonungs stjörnu skína.
Þorsteinn Erlingsson.