Baldur - 02.03.1950, Blaðsíða 2

2
B A L D U R
S j ómannsþankar.
i—-----------------------
BALDUR
VIKUBLAÐ
Ritstjóri og ábyrgðarm.:
Halldór Ólafsson frá Gjögri.
Ritstjórn og afgreiðsla:
Siniðjugötu '3.
Síini 80. — Póstnolf 124.
Árgangur kostar 15 krónur.
Lausasöluverð 40 aurar.
--------------------------
Gengislækkun —
verðhækkun.
I gærkvöldi birtist í útvarp-
inu tilkynning frá verðlags-
stjóra um verðhækkun á olíu,
benzini, hveiti o.fl. vöruteg-
undumj Jafnframt var þess
getið, að verðhækkunin staf-
aði af lækkun íslenzku krón-
unnar gagnvart dollar s. 1.
haust.
Þessi verðhæklcun hlýtur að
sýna almenningi hvers hann
má vænta, ef gengislækkunar-
frumvarp ]iað, sem nii liggur
fyrir Aljiingi, verður að lög-
um, og hve f jarri öllu sanni sú
fullyrðing gengislækkunar-
postulanna er, að svo stórkost-
leg gengislækkun, sem þar um
ræðir, muni ekki liafa veruleg
áhrif til verðhækkunar.
Hvert mannsbarn veit, og
þeir, sem halda. öðru fram,
gcra það i blekkingarskyni, að
gengislækkun er liatröm árás
á lífskjör almennings, sér-
staklega allra launþega.
Gengislækkun fylgir óhjá-
kvæmilega hækkun á öllum
erlendum vörum, en hún or-
sakar einnig hækkun á ýmsum
vörutegundum, sem framleidd
ar cru innanlands.
Af þeirri ástæðu hljóta t.d.
landliúnaðarvörur að hækka
verulega í verði, þar sem allar
erlendar vörur, sem landbún-
aðurinn þarfnast, svo sem sáð-
vörur, áburður, vélar, benzin,
olía o.fl. hækka. í verði.
Þá má líka lienda á það, að
framleiðslutæki og stórvirkar
vélar, svo sem togarar, vélar
til raforkuframleiðslu o. fl.
hljóta að hækka í verði, ef
gengið verður lækkað. T. d.
er talið, að togararnir, sem ráð-
gert er að kaupa í Bretlandi,
muni, eftir gengislækkunina,
kosta 8 milj. króna liver, og
verður ])á með öllu litilokað að
við Isfirðingar höfum bol-
magn til að eignast eitt slíkt
skip.
Þessi dæmi ættu að nægj a til
þess að sýna, að lækkað gengi
þýðir hækkað verðlag og ]iar
mcð aulcna dýrtíð.
En gengislækkun dregur
fieiri dilka á cftir sér. t.d.
stórkostlega rýrnun á sparifé
almennings á sama tíma og
Það er ömurlegt til þess að
vita, að sjómaður, sem lítt van-
ur er í-itsmíðum og þarf þar af
leiðandi langan tíma og gott
næði til þess að koma saman
einni smágrein, skuli hafa tíma
til þess á hávertíðinni að
setja sig niður með penna í
hönd og fremja. þann verknað,
sem hann, miðað við hans eig-
ið starf, telur sér iðjuleysis-
verk. En þannig er þessu hátt-
að nú. Sjómenn, a. m. k. á
mótorskipaflotanum, munu yf-
irleitt liafa hafzt lítið að, það
sem af •: r þessari vertíð, ekki
einungis hér á Isafirði, heldur
um land allt. Mun þa.r aðallega
tvennu um að kenna: Ejár-
skorli útgerðanna og veðui-fári.
En „öll él birta um síðir“, og
svo mun einnig verða i þetta
sinn. Otgerðirnar koma skipum
sínum á veiðar og veðurfarið
batnar og vonandi verða afla-
brögðin þannig, að vel megi við
una. En jafnvel getur fyrir
komið, þótt um einn fengsæl-
asta tíma ársins sé að ræða, að
aflabrögð bregðist hjá einstaka
útgerðum og í sambandi við
])að, skulum við minrtast þeirra
lágmarkslauiia, sem okkur eru
tryggð, sbr. samningar þcir,
sem í gildi erp á milli sjó-
manna og litvegsmanna víðs-
vegar um landið.
Af reynslu undangenginna
ára stendur það skýrt fyrir
hugskotssjónum okkar, hversu
mjög þessu samningsákvæði
hefur verið misboðið. Ég þarf
ekki að taka það frarn, hvor
aðilinn, útgerðarfyrirtækið eða
gjaldeyi’isþjófar, sem flutt
bafa fé úr la.ndi og eiga milj.
króna erlendis, verða margfalt
ríkari. En út í þau atriði verð-
ur ekki farið nánar hér.
Um afdrif gengislækkunar-
frumvarpsins verður engu
spáð hér, en margt bendir til
þess, að ]>að verði samþykkt
með einhverjum óverulegum
breytingum, þar scm tveir
stærslu flokkarnir, íhaldið og
framsókn, eru sammála aðal-
atriði ])ess, gengislækkun.
Einnig er vitað, að bandaríska
auðvaldið, sem foringjar ])ess-
ara flokka þjóna af trii og
dyggð, krefst þess að dollarinn
hækki en íslenzka krónan
lækki, og skipunum ])ess verð-
ur áreiðanlega híýtt.
tslenzk alþýða má því vænta
á næstunni aukinnar dýrtíðar
og versnandi lífskjara og velt-
ur á miklu að liún sé vel á
verði um hagsmunamál sín.
sjómaðurinn, hefur farið hall-
oka vegna þessa, það er öllum
vel ljóst, en við skulum samt
aðeins renna huganum yfir
dæmið.
Þess munu áreiðanlega fá
dæmi, að samningarnir hafi
verið rofnir á þá lund, að lág-
markskaup það, sem í samn-
ingunum er skráð, liafi verið
greitt fyrir tilskilinn gjald-
daga, en þvi miður i flestum
tilfellum ekki greiddur stór
hluti þess, fyrr en mörgiun vik-
um og jafnvel mánuðum eftir
tilskilinn gjalddaga, I samn-
ingunum er hegningarákvæði
til afnota fyrir litgerðarfyrir-
tækið, sem hljóðar upp á kaup-
missi, éf sjómaðurinn brýtur
vissa grein umræddra samn-
inga, en gagnlcvæm þægindi, ef
svo má nefna það, vanta þar
lil lianda sjómanninu'm gegn
samningsrofum útgerðarinnar,
ekki einu sinni ákvæði þess
efnis, að greiddir séu vextir af
launahluta þeim, sem vanskil
verða á. Engum dylst, liversu
mildir agnúar eru á ])essum
samningum, og að svo getur
ekki gengið til lengdar, að sjó-
menn taki því með þögn-
inni, eða svo gott sem, að
hagur ])eirra sé fyrir borð bor-
inn, og það hvað frekast, er að
launasviði ])eirra lýlur. öllum
mun það ljóst, að sjómenn
hafa ekki efni á því að vera
lánsstofnanir fyrir útgerðirnar,
enda. er slíkt ineð öllu ócðli-
legt, þar sem lágmarkskaup
þeirra, sem því niiður hefur
oft komið til greina á síðustu
árum, cr miðað við brýnustu
nauðþurftir og víða, t.d. hér á
Isafirði, þar langt fyrir neðan á
vissum iimum ársins.
En við skulum nú athuga,
hverjum beri fyrst og fremst
að berjast l'yrir því, að þessu
ófremdarástandi verði kippt
í lag. FrA jnínum bæjardynim
séð, er það útgerðaraðilinn,
sem það á að gera, vegna sjálfs
síns heiðui's. Ég get ekki talið
])að heiðai'legt athæfi að lofa
einhverju alveg ákveðið vit-
andi það, að efndirnar geta.
brugðizt til beggja vona. En
])etta er einmitt það, sem ger-
ist, þegai- útgerðaraðili hefur
skráð á skip sitt samkvæmt
þeim samningum, sem hér um
ræðir. Hver maður getur séð,
að þetta eru vísvitandi samn-
ingsrof, þvi undir flestum
kringumstæðum hefur útgerðin
enga trvggingu fyrir ])ví, að
hiin geti staðið við gerða samn-
inga eða a.m.k. verðum við að
líta þannig á, því ekki er bægt
að ætla forstjóra cinnar út-
, gerðar þá ósvífni að neita
greiðslu, séu möguleikar til
hennai’ fyrir hendi, enda þótt
mai'gt megi ætla þeim mönn-
um, sem geta fengið af sér að
ganga að samningsborði og
gera skriflega samninga, án
þess, að nokkur fastur efnda-
grundvöllur sé til. Sýnilegt
þykir mér, að þessu ósóma. á-
standi, sem nú ríkir viðvíkj-
andi láunagreiðslum til sjó-
manna, verði ekki hrundið að
svo slöddu fyrir atbeina lit-
gerðarmanna, og verðum við
því að gcra okkur ljóst að eigi
það að fá einhverja lagfær-
ingu, verður hún að koma frá
okkar hendi. Við' vei'ðum sem
sagt að krefjast þess af stjórn-
um stétlafélaga okkar, að þær
einbeiti sér fyrir því að fá sjó-
veðslögunum viðvíkjandi launa
greiðslum breytt, þannig, að
heimild fáist til þess að full-
nægja sjóveðskröfu fyrr cn mi
er ákveðið, t.d. sjö virkum dög-
um eftir að sjóveð hcfir orðið
til. Éí» álít, að þetta gæti orðið
til þess, að meiri sameiginleg
hreyfing kæmist á meðal út-
vegsmanna til öflunar tryggUm
launagreiðslugrundvelli.
I kjarasamningi sjómanna
og útvegsmanna hér á Isafii'ði
er svo kveðið á, að gredðsla lág-
mai'kslauna, ])cgar þau koma
til greina, skuli fara fram mán-
aðarlega. Af flestum mun þetta
vera talið, og það réttilega,
mjög óhægt fyrirkomulag fyr-
ir sjómennina, enda mun liafa
verið farið fram á hálfsmánað-
arlega gi'eiðslu, og gct ég ekki
mcint að nokkur nefni ])að ó-
sanngirni, en samt sem áður
fékkst ekki samþykki útgerð-
armanna til. En hér við má
ekki sitja, það verður að halda
áfram með einbeittri orku að
vinna að þeim málefnum sem
við teljum okkur til hagsbóta
og sanngjörn geta talizt, en því
miður vantar nokkur þeiri'a í
kjarasamninga okkar bæði hér
og annars staðar. En ])að er
ekki nægilegt að fá samnings-
ákvæðin á pappírinn, við verð-
um að standa saman allir sem
einn, án tillits til ])ess, hvaða
stöðu við gegnum á skipunum,
um allt ])að, sem verða má til
þess að þeim sé fullnægt.
Ég ætla að minnast hér á at-
burð. sem gerðist hér á Isafirði
fyrir skömmu, og alls ekki má
endurtaka sig, ef við á annað
borð ætlum okkur að viðhalda
og hafa not af þeim samnings-
ákvæðum, sem fyrir hendi eru
og þeim, er kunna að fást.
Hann er þcssi:
H. F. Njörður átti að gi’eiða
hin umræddu lágmarkslaun
fyrir síðastliðinn desember
sti-ax upp úr mánaðarmótum
des—jan. Um þessi mánaðar-