Þjóðin: tímarit sjálfstæðismanna - 01.08.1940, Page 24

78
Þ J Ó Ð I N
Varðveislustefnan.
Þjóðfélagsgagnrýnin - framfarirnar - jöfnuðurinn.
Eftir fil. dr. Leon Ljunglund.
Grein sú, er hér fer á eftir, birtist í
norska blaðinu „Aftenposten" 8. janúar
1937, undir aðalfyrirsögninni: „Konser-
vativismen“.
Við stofnun íhaldsflokksins hér á landi
árið 1924, komust orðin „ihald“ og „íhalds-
stefna“ inn í vitund almennings sem þýð-
ing eða tilsvarandi heiti og „konservativ“
og „konservativisme“ i Norðurálfumálun-
um. Lætur þó hvergi nærri, að orðið
„ihald“ út af fyrir sig gefi réttilega til
kynna það, sem felst í hugtakinu „kon-
servativisme“.
Jón Þorláksson vikur að þessu í hinni
afbragðs snjöllu og rökþrungnu grein
sinni: „íhaldsstefnan", sem birtist í Eim-
reiðinni 1926. Segist honum þar svo m.
a.: „Nöfnin ihald og íhaldsstefna eru al-
mennt látin tákna þá lífsskoðun og lands-
málastefnu, sem nefnd er „konservativ“
á hinum Norðurlandamálunum flestum,
og er það orð runnið úr latínu. „Kon-
servativ“ þýðir eiginlega varðveitandi eða
hneigður til varðveizlu, og er íslenzka
orðið því fremur ófullkomin þýðing hins
útlenda lieitis. íslenzka heitið minnir helzt
á nokkurs konar togstreitu gegn tilhneig-
ingum til gönuhlaupa og bendir til fast-
lieldni á eitthvað það, sem er í þann veg-
inn að missast. Hvorttveggja þetta eru að
vísu mikilvægir þættir í sérhverri við-
leitni til varðveizlu andlegra eða verald-
legra verðmæta, en hvorutveggja má líka
beita til annarar viðleitni en varðveizl-
unnar, og einmitt þess vegna er íhalds-
heitið ekki nægilega skýr og ótvíræð tákn-
un hinar konservativu stefnu, varðveizlu-
stefnunnar.“ En með nafnvalinu telur Jón
Þorláksson, að flokkurinn hafi raunveru-
lega viljað lýsa þvi yfir, „að liann teldi
rétt að leggja meiri rækt við varðveizlu
þeirra verðmæta, sem fyrir eru i þjóð-
lifi voru, en hinir stjórnmálaflokkarnir
höfðu gert“.
í eftirfarandi þýðingu verður orðið
varðveizla notað í þeim samböndum, þar
sem um er aðræðaþýðingu á orðinu „kon-
servativ". Varðveizla er fallegt orð og
táknar yfirleitt einhvers konar verndun
verðmæta. —
Jóhann Hafstein.
Allt þjóSfélagslíf endurspeglar á-
tök milli tveggja grundvallarafla
J)eirra, sem vilja varðveita ríkjandi
])jóðskipulag, og Iiinna, sem, vilja
umbreyta því að einhverju eða öllu
leyti. Þá, sem aðallega aðliyllast fyrri
tegund þessara afla, má kalla varð-
veizlusinna, en umrótsmennirnir
geta haft hin ólíkustu áform og J)ess
vegna verið margskiptir sín á milli.
Menn hafa smátt og smátt séð, að
bæði þessi öfl varðveizlu og um-
róts — eru nauðsynleg og ómissandi.
Varöveizlusinnar hafa ekki sízt við-
urkennt ])essa staðreynd, J)ar sem
þeir sjá, þrátt fvrir sannfæringu
sína um ])að, að J)j óðfélagi ð þarfnast
eðlilegs ástands jafnvægis og lcyrrð-
ar, að J)að getur verið hættulegt og
skaðlegt, að leggjast um of á móti
kröfum lífsins um breytileik, og jafn-
framt gagnleg sú eðlilega J)jóðfélags-
gagnrýni, sem bendir á bresti hins
ríkjandi skipulags og leggur fram
jákvæðar lillögur til umhóta.
Það kemur æ betur í Ijós, að ])að.
sem skilur varðveizlusinnana frá