Sagnir - 01.05.1991, Page 70

Margrét Jónasdóttir
gefur þeim sem „mest voru
virðir“.
Líklega gerir Jón Viðar ráð fyrir
of miklum gjöfum. f dæminu hér
að ofan segir að Unnur hafi látið
bjóða tignum mönnum úr öðrum
sveitum, en samt gaf Ólafur aðeins
þeim er mest voru virðir af þeim.
Merkileg er einnig í þessu sam-
hengi veisla sem Ólafur Höskulds-
son hélt. Þar segir: „Hann gaf og
stórgjafar öllu stórmenni, er hann
hafði heim sótt. Þótti Ólafur vaxið
hafa af þessari veislu."22
Sú spurning vaknar hvort
höfundur tali um alla sem heim-
sóttu Ólaf sem stórmenni og því
hafi allir fengið gjafir, eða hvort
hann hafi eingöngu gefið stór-
mennum og ekki þeim sem áhrifa-
minni voru? Líklega er því farið hér
eins og lesa má út úr öðrum
dæmum að aðeins stórmennum
voru gefnar gjafir, hinir urðu að
láta sér nægja veitingar. Að lokum
skal hér nefnd erfidrykkja
Höskulds Dala-Kollssonar. Ólafur
sonur hans var staddur á Lögbergi
og bauð til erfidrykkju
„...öllum goðorðsmönnum,
því at þeir munu flestir hinir
gildari menn, er í tengðum váru
bundnir við hann; skal og því
lýsa, at engi skal gjafalaust á
brott fara hinna meiri manna.
Þar með vilju vér bjóða
bændum og hverjum, er þiggja
vill, sælum og vesölum; skal
sækja hálfsmánaðar veislu á
Höskuldsstaði, þá er tíu vikur
eru til vetrar.“23
Þessi veisla varð Ólafi til mikils
framdráttar og óx höfðingdómur
hans enn meir. Það er athyglisvert
að talað er um að það hafi verið
venja að enginn færi úr veislum
öðruvísi en að fá gjafir, en bæði í
þessari veislu og í veislu Ólafs feil-
ans, fengu aðeins þeir gjafir sem
voru voldugastir áhrifamanna.
Ólafur tekur það líka frarn að hann
ætli að bjóða öllum sem vilji koma,
sælum og vesölum, en tekur það
skýrt fram að enginn hinna meiri
manna skuli fara gjafalaus á brott.
Hlaut hann virðingu allra fyrir, eða
68 SAGNIR
eingöngu þeirra sem gjafirnar
fengu? Að öllum líkindum hefur
það þótt rausnalegt að mati allra að
gefa aðeins stórbændum, því þegar
álit bestu bænda óx á einum manni,
í þessu tilfelli Ólafi, hefur öðrurn
bændum og vesalingum eflaust
einnig þótt mikið til þess manns
koma.
Gjafir konunga
Sagnfræðingurinn Gurevich talar
um að gjafir sem þegnar fái frá leið-
toga sínum, veiti þeim hlutdeild í
velgengni leiðtogans og varpi
ljóma á hann.24 Þess vegna hlýtur
það að hafa verið mikilvægt fyrir
höfðingja á íslandi að fá gjafir frá
Noregskonungi, sem þeir gátu
gefið aftur hér heima og þar með
varpað ljóma á sjálfa sig.
í Laxdæla sögu er sérstaklega
mikið um gjafaskipti á milli Ólafs
Höskuldssonar og Noregskon-
ungs. Konungur var mjög hrifinn
af glæsileika Ólafs og þegar hann
fór til írlands styrkti konungur
ferðina, lét hann fá skip og mikið fé
og falleg klæði, en á móti gaf
Ólafur konungi miklar og góðar
gjafir þegar hann kom aftur frá ír-
landi.
Mikið hefur mönnum þótt til
koma að bera klæði konunga og er
að finna nokkuð hliðstæð dæmi um
það í báðum sögunum. f Laxdælu
er sagt frá því að Kjartan hafi þreytt
sundkeppni við Ólaf konung
Tryggvason og varð konungur
hrifinn af fimi Kjartans. Kjartan
gekk í burtu eftir viðureignina.
Þá tekur konungur af herðum
sér skikkju góða og gaf Kjart-
ani; kvað hann eigi skikkju-
lausan skyldu ganga til sinna
manna. Kjartan þakkar konungi
gjöfina og gengur til sinna
manna og sýnir þeim skikkjuna.
Ekki létu hans nicnn vel yfir
þessu; þóttu Kjartan mjög hafa
gengið á konungs vald; og er nú
kyrrt.23
Gurevich talar um að landnáms-
mönnum á íslandi hafi þótt lítil-
mannlegt að þiggja land að gjöf og
vildu frckar ná því með valdi.