Sagnir - 01.06.2000, Blaðsíða 27

U*/IW VWWH DCWCUai^llT^UCr^OJ VUð fyjptOf:fpf
^ ^ Hw~jitíS íHÍto cmctfc ttóa to
■^"^fvoctór Aduuu&fo
4-

HH-
+-#
tnmvt(«líatv vi|f,l)a»ai»
nr*—w ^ VL ~ "I '
J<W
^ • 'gian vib vucx l'abcfmjv'SfMjJiiBÍIf

JTT
inr
Ijcjt t§ 1ij+ts> Icuí'/ lijbur w ae^in ‘Mijtiliag c.jrtcví'AiJ- þWnic
Vk-iPV
Wh

A’ufcuv Vvott c.gJjitv 'kíJuaíctuJ ljuovfce ð^vum. tue tmcc-
T’ tl<ttt«t ^ín göt'AnVti+ Mt^Vel/|u vitK0?taWtnt++tjiaa
ntt»"|ý7lifetuiíav bvci+ntti Itjbtt tncb/ jfiutt»it cv t, |icv nittJWfeU
iev?c ottcttcí' *.uo»oií tttt^vav tna tavlcftOtF, kawtft+pU Tatftta.
ttl( vcibcv -í y air li wtcv Vujf?-twj)í ca fiav, oc»
ttutatm ^cs+c 1111«. *»tttn.viijfea5 vfnv, &vottvfe lattT Vcct t-ucvfcúg.
aí cy tjltjji jbujf-o0 +rttr Vtfr vif vujfta ocj ltp,( &+vttng«íe<(tt-,1
itntg^.-hrftfefA (cfet'fccv/^lttl'ng 03 \k<\í er nog Ijii fcicvlu
JQ ttub tjdtówf* uft. tui Ijollttva v]P laÁgf, eti tjo^vvvocii fcnnt
tttibcvnci í'faMMijbttv fcu niavjjantoff og nyuV fcui Uþiutítðob
Kvæðabók Ólafs jónssomr á Söndum (1560-1627). Uppskrift Hjalta Þorsteinssonar í Vatnsfirði frá árinu 1693.
■i
*
Wfiuft Vr k'ar, WUIÍ10' ^“fe^vuí ogyy ax i’nm'
Vttnav, InbU'utfc 'fcuTc ct vbcitt vav bav --
vv? nu tveittn v lo Uf, og VHn tuev&Wv InJliuiP ctng
töíeff fcitt gót-a "íluWovia Imoff, gcyw(coi+ VaWf,V"o£
ÍÆ ti-Ii ttttt á- íovbtt Yovgiccfr^av, ^vttjbttU-u |ut u
Vttvt-' ( u 0. cv itu Vcnv tt- S.ijfcu(?u Vtjb, Sic fcu
itftVtítú*. vúnjí, 0 Vjcrrcyíiíií vov tjtvf oft tncí nitfc,
icvtncv aUfvcvaUVavlttX-, Vcv oQ, lijbn(tttát 0 g Vcit ’
fca v fctt v| Joftiatt iltgunr^cn Uot ,U V tnals
tvafceb Vtitiö/tnM v vnufú ti.it> tnin avictta Vcit-, v«o
■^yvcv núav jflatt/ túi ^axU$a $irw t? i Vjám* i+att,Vi
cjxt bctl fcú tnitv uí,tnurnttr ell ntjtt ^úuutia,! ÁjW
inicv fcctta •tnttf vcitittitaav, Otttiíicn i JavWtvc Wn 1
í5cttnt^u>.o« hivf aUf tnitt yó>/ lrr«t> Vfcv otyun>
o« vab, ct nuin fa atttu nucv oúvctn i-tott>/t fccnc a>
ii\ (joVltt «• ú ev tn ijn bcm i Vijfcttú to, *«(
tierfea vóifcmtta iá'i hantt kvó feuót 1 vtin, (tttitf!. blbí
L -------!£_ c.S.------vi- c,- yU
Ú t ittf
ha tnitt
.cytll I .^-1«-*/IJU*. m«.i» *>iw. iju,.**' *'n.iyi tcC *tftic V. fci
tafciite Vjivb, fcig G«; lof.« t cihjfVt >t|v>.u
Vjey eo,t.tttnc> oj Ka>, $uo a>tinnvan Veifclctfc ftincy
Sic vcliusv jtb.cv mitv lanfti,fcane€_a> V(:ceia m
atvfc+i(tjnae 1jan me> mtíYÍtcrljuov ta7 í ltjfca.mativvc
íilii^Aiuyk ^ctt iaa m
lia Áuw>aiut / ínoií> $ tu Vi[ia,,^u.:
l|uUTaWáncnTr .*/
onvfcútuii (jctTit^dffi'íti!, &om nú 05 b
ntúna $anlc<\a littcv/ a> výttgta 00riv>
Arngrími fannst ómaklega vegið að íslendingum í því riti með
niðrandi lýsingum á landi og þjóð. Til að vega upp á móti þeirri
slæmu mynd sem gefin var af íslensku þjóðinni skrifaði hann
Anatome Blefkeniana. Heimildagildi ritsins verður því að skoða
með tilgang verksins í huga sem var að gefa Evrópubúum já-
kvæðari mynd af íslendingum og lífsháttum þeirra.22 Hins veg-
ar er fyrir hendi pappírshandrit frá 17.öld, AM. 102, 8vo. sem
styður orð Arngríms. í þessu handriti er meðal annars nótna-
settur margradda söngur og segir tónfræðingurinn Angul
Hammerich að þetta nótnahandrit vitni um tónlistarþekkingu
hér á landi sem er sambærileg við það sem þekktist annars stað-
ar í álfunni í upphafi 17. aldar.23 Annað mikilfenglegt tónlistar-
handrit frá sama tíma, nánar tiltekið um 1650, er Rask. 98, 8vo.,
Melodia. í þessu handriti eru alls 229 sálmar með lögum sem
safnað hefur verið saman héðan og þaðan og er vitnisburður um
góða tónlistarþekkingu.2’
í bréfi sem ritað er af Gísla Magnússyni (Vísa-Gísla 1621-
1696) kveður við annan tón. Gísli var af einni valdamestu og rík-
ustu ætt landsins og hlaut góða menntun í Evrópu. Þegar Gísli
sneri heim frá námi var hann uppfullur af hugmyndum um
hvernig stuðla mætti að framförum á ýmsum sviðum atvinnu-
og menningarlífsins.25 Þessar hugmyndir viðraði hann í „Con-
signatio Instituti seu Rationes" (Greinargerð um fyrirætlun)
sem skrifuð var til konungs árið 1647 og þar segir meðal annars:
í mörgum fræðigreinum eigum vér menn hér á föður-
landi voru, sem vel flestir eru sæmilega menntaðir, en
svo er ekki í tónlist, og því skortir oss þá list öðrum frem-
ur. Forðum var hún í hávegum höfð og iðkuð af mörgum
með miklum áhuga, en nú er hún næstum horfin og eng-
inn hirðir um hana.26
og áhuga þess biskups sem sat við völd. Þórður var
menntaður í Kaupmannahöfn þar sem hann hafði
m.a. tækifæri til að leggja stund á tónlist. Hann ferð-
aðist víða um Evrópu og flutti heim til landsins hljóð-
færin regal og symfón.27 Mikill fjöldi rita var prentað-
ur á biskupsstíma Þórðar. Þar á meðal var sjötta
úgáfa grallarans 1691 sem innihélt appendix eða við-
bætir sem innihélt fyrstu prentuðu söngfræðina hér-
lendis.
Á valdatíma Þórðar starfaði í Skálholti ungur að-
stoðarprestur og listamaður, Hjalti Þorsteinsson
(1665-1754). Hæfileikar Hjalta lágu jafnt á sviði
myndlistar og tónlistar, hann var góður söngmaður
og hafði lært hljóðfæraleik erlendis. Frá þessum tíma
er til ein af fáum frásögnum af hljóðfærum á íslandi
en í ævisöguágripi Hjalta frá 1745 er sagt frá því þeg-
ar Hjalti og Þórður biskup repareruðu og stemmdu
hljóðfærin í Skálholti, clavichordium, symphonie og
regal, árið 1690, svo hægt yrði að leika á þau á næstu
jólahátíð. Ekkert er vitað hvað varð um hljóðfærin
eftir að Þórður féll frá.28
Áhrifa frá störfum Þorláks gætti fram eftir 18.
öldinni. Fundist hafa glæsileg nótnahandrit sem
greinilega eru ávöxtur þessa góða og mikla tónlistar-
starfs. Meðal þeirra handrita eru ÍB. yo, qto. sem er
glæsileg uppskrift kvæðabókar Olafs Jónssonar á
Söndum (1560-1627) skrifað af Hjalta Þorsteinssyni
1693 og ÍB. 669, 8vo. ritað 1735 líklegast af séra Eiríki
Þorsteinssyni (1669-1738) bróður Hjalta.
Tónlistarlíf á íslandi á 18. öld
Hvað varðar tónlist má segja að Gísli hafi fengið ósk sína
uppfyllta en heimildir eru samhljóða um mikinn blóma í tónlist-
arlífi á síðari hluta 17. aldar, sérstaklega í Skálholti eftir að Þórð-
ur Þorláksson tók þar við biskupsembætti 1674.
Heimildir sýna glöggt hversu öflugt tónlistarlíf á biskups-
stólunum sem og landinu öllu er samofið tónlistarhæfileikum
Fram að þessu hefur ekki farið glæstum sögum af
tónlistarlífi landsmanna á 18. öld. Kirkjusöngurinn
grundvallaðist á þeim sálmabókum og gröllurum
sem Guðbrandur biskup hafði gefið út hundrað til
tvö hundruð árum áður og lýsingar erlendra ferða-
25