Sagnir - 01.06.2000, Blaðsíða 50

„nokkuð liðkað til um töku gjaldeyris frá atvinnurek-
endum", eins og Verslunartíöindi komst að orði.6
Þremur vikum síðar herti ríkisstjórnin á aðgerð-
um sínum í gjaldeyris- og innflutningsmálum, ný
reglugerð var sett og birtur var langur listi yfir vör-
ur sem nú var bannað að flytja til landsins og ríkis-
stjórnin skilgreindi sem óþarfar.7 Jafnframt átti at-
vinnumálaráðherra að skipa fimm manna nefnd sem
skyldi „athuga beiðnir um innflutningsleyfi og veita
þau eftir þvf sem ástæða þykir til."8 Á fundi Verslun-
arráðs Islands sama dag, var fundarmönnum til-
kynnt ákvörðun ríkisstjórnarinnar og lagðist Versl-
unarráð eindregið gegn stofnun slíkrar nefndar, sem
það taldi í senn óþarfa og skaðlega. I tilkynningu sem
ráðið sendi frá sér vegna málsins sagði meðal annars:
„[Verslunarráð telur] að minnkaður innflutningur
muni koma af sjálfu sér sem afleiðing af ríkjandi fjár-
hagsörðugleikum og útlánatakmörkunum bank-
anna". En ef búið væri að ákveða stofnun slíkrar
nefndar telur ráðið „að því beri skylda til að tilnefna
mann í nefndina og leyfir sér að benda á hr. heildsala
Björn Ólafsson."9
Björn hafði á þeim tíma getið sér orð sem ötull
fylgismaður frjálsrar verslunar og var forystumönn-
um verslunarstéttarinnar líklega að góðu kunnur.10
vandasamt starf því hann myndi ekki láta undan þrýstingi ann-
arra nefndarmanna baráttulaust, bæri svo við, og myndi um leið
standa tryggilega vörð um hagsmuni verslunarstéttarinnar. Til
móts við innflutningsnefnd þá sem ráðherra skipaði 1931 starf-
aði nefnd á vegum bankanna sem skyldi hafa umsjón með gjald-
eyrisúthlutun, en í byrjun september 1932 voru nefndirnar sam-
einaðar. Hin sameinaða nefnd kallaðist nú gjaldeyris- og inn-
flutningsnefnd og skyldi starfa eftir reglum sem fjármálaráðu-
neytið setti.12
Voldug og óvinsæl
Starfsemi gjaldeyris- og innflutningsnefndar fór fram í gömlu
Landssímastöðinni í Pósthússtræti og var yfirleitt unnið 5-6
daga vikunnar. Vegna annarra starfa nefndarmanna hófust
fundir oftast ekki fyrr en um klukkan fimm síðdegis og stóðu
mislangt fram á kvöld, stundum til miðnættis eða jafnvel leng-
ur og vinnudagur nefndarmanna því langur. Nefndinni bárust
ógrynni af umsóknum sem þurfti að afgreiða með sem skjótust-
um hætti, þótt ýmis brögð hafi verið þar á og hefur örugglega
reynt mjög á starfsþrek og þolrif þeirra manna er í nefndinni
sátu.13 Auk þess sem starfið var tímafrekt, var „starf innflutn-
ings- og gjaldeyrisnefndar mjög erfitt og vanþakklátt og því
ekki að undra, þó hún yrði fyrir aðköstum", sagði Björn á þingi
Verslun Silla og Valda í upphafi 4. áratugarins. Kaupmönnum þótti að sér vegið með reglugerðinni um gjaldet/risverslunina árið 1935 og samkeppnisstaða þeirra gagnvart
kaupfélögunum stórlega skert.
Auk þess sem skoðanir Björns munu hafa endur-
speglað hugmyndir Verslunarráðs um frjálsa verslun
hér á landi, var Björn mjög fastur fyrir í skoðunum
sínum, ef marka má seinni tíma ummæli samferða-
manna hans og illmögulegt að hagga við honum
fylgdi hann sannfæringu sinni.11 Verslunarráð hefur
því vafalaust talið að Björn væri rétti maðurinn í
Verslunarráðs 1935 en viðurkenndi reyndar að það væri ekki
alltaf að „ósekju, en hins vegar oft og tíðum algerlega óverð-
skuldað."14
Var nefndin einkum gagnrýnd af kaupmönnum sem þóttust
misrétti beittir í úthlutun gjaldeyris- og innflutningsleyfa. í
október 1938 birti Vísir bréf frá „mikilsverðum kaupmanni" í
Reykjavík þar sem störf gjaldeyris- og innflutningsnefndarinnar
48