Ný dagsbrún - 01.08.1973, Blaðsíða 4

Afríku og samábyrgð Nató
Nýlendustyrjöld Portúgala í Afríku hefur nú varað
í 13 ár. Tvennt er það sem meir og meir hefur ein-
kennt þessa styrjöld: Að hún hefur í vaxandi mæli
snúist upp í hryðjuverka- og útrýmingarstríð gegn
óbreyttum borgurum og að hún er háð með síaukn-
um stuðningi vesturveldanna og Atlantshafsbanda-
lagsins við nýlenduherrana.
Fimm hundruð ára „menningarmissjón“ Portú-
gala í Angóla, Mosambik og Guinea hefur verið
fólgið í þvingunarvinnu íbúanna til þess að afla gróða
handa nýlenduherrunum af kaffi, hnetum, bómull
og demöntum, og að þeir eru útilokaðir frá mennt-
un og pólitískum áhrifum. Ölæsi í þessum löndum er
yfir 95%.
Angóla — auðugasta
nýlendan
Angola er auðugasla nýlenda
Portúgala í Afríku og sú mann-
flesta, íbúar fimm milljónir.
Bandarísk olíufélög nýta olíu-
lindir þar og Kruppfyrirtækin
vesturþýzku járnnámur. Pannig
tengja Portúgalar vestræna auð-
valdshagsmuni við nýlendustjórn
sína til viðhalds henni. Árið 1961
hófu ein af þremur þjóðfrelsis-
hreyfingum landsins vopnaða
baráttu á Luandasvæðinu, en það
er fjölbyggðasti hluti landsins og
auðugasti. Par eru m. a. demants
námurnar. Petta er því mjög þýð-
ingarmikill landshluti fyrir ný-
lenduherrana. Talið er að Portú-
Ólafur Jóhannesson
Island er eins og önnur aðildar
ríki Atlantshafsbandalagsins áb
yrgt fyrir framferði Portúgala í
Afríku.
Samkvæmt skýrslum um sjúklinga, sem látizt hafa
af völdum kransæSastíflu á Landsspitala íslands
síðustu árin, dóu stórreykingamenn í þeim hópi
12 árum yngri en hinir, sem ekki höfðu reykt.
Þetta er skýrt íslenzkt dæmi um tengsi
sígarettureykinga og kransæðasjúkdóma.
Láttu sorglega reynslu annarra verða þér
víti tii varnaöar.
galar hafi yfir 100.000 manna lið
í Angóla. Árið 1970 hófu þeir að
dreifa eiturefnum yfir ræktuð
landsvæði og byggðir. Eiturefnin
cru sömu tegundar og Banda-
ríkjamenn notuðu í Vietnam.
Þetta er með öðrum orðum ger-
eyðingarstríð.
Skæruliðar vinna á
í Mosambigue
Þjóðfrelsishreyfing Mosambik
(Fremlimó) hóf ovpnaða bar-
áttu 1964. Norðurhéruð landsins,
Niassa og Cabó Delgado, með
einni milljón íbúa eru nú frels-
uð undan oki nýlendustjórnar-
innar. Árið 1968 hófust bardagar
innan Tetehéraðsins. Þar er Ca-
bora-Bassa, aflstöð mikil sem er
í byggingu. Þaðan hyggjast Portú
galar selja rafmagn til Suður-
Afríkusambandsins og ef til vill
Rhodesíu. Bygging stöðvarinnar
Brandt
Stéttasamvinna í fullum gangi
Nú eru nokkrar vikur síðan
verkalýðsforustan, að boði Al-
þýðusambandstjórnar, hélt ráð-
stefnu á Hornafirði með fulltrú-
um atvinnurekenda.
Mönnum kom þetta dálítið
spánskt fyrir sjónir, skildu ekki
hvað forustulið verkalýðssam-
takanna hafði að ræða við at-
vinnurckendur áður en þau
höfðu sett fram, eða byrjað að
ræða kröfur þær, sem af þeirra
hálfu verða gerðar við væntan-
lega kjarasamninga. Nú hefur
málið skýrst. Boðuð er ráðstefna
forustumanna verkalýðssamtak-
anna í Reykholti(I) þar sem á
að móta kröfurnar, gera upp-
kast að heildarsamningum,
(,rammasamningum“).
Þetta verður ekki öðruvísi
skilið en svo að Hornafjarðar-
ráðstefnan hafi verið haldin til
þess að kanna það, hvað at-
vinnurekendur geta liugsað sér
að fallast á, svo að svik verka-
lýðsforustunnar yrðu ekki alltof
augljós, og að nú eigi að móta
kröfur samkvæmt því. Með öðr-
um orðum: Meginatriði væntan-
legra samninga séu þegar af-
greidd austur í Hornafirði, ef
verkalýðsforustan fær vilja sín-
um framgengt. Stéttasamvinnan
er sem sé í fullum gangi og ó-
svífnari en nokkru sinni fyrr.
Verkafólk verður að rísa gegn
þessu ósvífna laumuspili for-
ingja sinna, gera sér ljósar þær
kjarakröfur sem það telur sig
geta unað við, samræma þær og
bera þær fram á fundum í fé-
lögunum, þegar tækifæri gefst.
Að þessu sinni verður ekki hér
rætt nánar um kröfurnar, en
þar hljóta að verða efst á blaði
krafa um hækkun kaups og ó-
skerta mánaðarlega verðlagsupp-
bót.
annast suður-afríkönsk félög inn-
an Anglo-american-samsteypunn-
unnar. Það er líka í Mosambik,
sem suður-afrísk hernaðaríhlut-
un er mest, á grundvelli hernað-
arbandalags Suður-Afríkuríkja.
Portúgalar hófu sókn 1970.
Hún var mest fólgin í því að
varpa sprengjum á skógarsvæði
til þess að fæla íbúana þaðan og
safna þeim saman í fangabúðir,
sem eftir fyrirmynd frá Vietnam
eru nefndar „strategisk þorp".
Sóknin mistókst algerlega, her-
málafulltrúar Portúgala viður-
kenna sívaxandi tjón. Skæruliðar
hafa sótt fram suður yfir Zambe-
sífljótið og þeir hafa skotið niður
margar flugvélar fyrir Portúgöl-
um.
Guinea-Bassau að
miklu leyti frelsuð
Þó er það frelsishreyfing Gui-
nea-Bassau sem hefur orðið
mest ágengt í frelsisstríði ný-
lendnanna. Leiðtogi hennar, Am-
ilcar Cabral, sem myrtur var í
janúar síðastliðinn sameinaði á
snjallan hátt byltingarsama
fræðikenningu og framkvæmd.
Það gerði hann að leiðtoga Af-
ríkuþjóða í fremstu röð. Síðan
stríðið í Guinea hófst 1963, eftir
margra ára pólitískt neðanjarð-
arstarf, hefur tekist að frelsa
þrjá fjórðu hluta landsins. Portú
galar eru þar innilokaðir í virk-
isbæjum sínum.
Stjórn og skipulag frelsuðu
svæðanna er þó engu minna af-
rek en sigurinn í stríðinu. I
fyrsta sinn njóta íbúarnir at-
kvæðisréttar, skólamenntunar og
sjúkrahjálpar. Guinea-Bissau er
ekki efnahagslega mikilvæg ný-
lenda fyrir Portúgala og banda-
menn þeirra á borð við hinar
auðugri og fjölmennari. En Kap-
Verde eyjar, sem tilheyra Gui-
neu eru þýðingarmiklar fyrir
flugher og flota Bandaríkja-
manna. Þess vegna hafa Portú-
galar stuðning til að halda Gui-
neu, en það telja þeir nauðsyn-
legt vegna stríðsins í Angola og
Mosambik. Alger uppgjöf í Gui-
neu yrði vatn á myllu frelsisbar-
áttunnar þar.
Atlantshafsbandalagið
ábyrgt fyrir stríðs-
rekstri Portúgala
Það er nú ljóst orðið að Portú-
galar geta ekki sigrast á skæru-
liðaherjum nýlenduþjóðanna.
Hryðjuverkin, sem ekki hefur
verið unnt að halda leyndum
lengur, napalmsprengjukast og
eitrun gróðurlendis eru örþrifa-
ráð sem sanna vonleysi nýlendu-
herranna um sigur. Það er einn-
ig Ijóst að Partúgalar geta ekki
haldist við í nýlendunum, fram-
ið hryðjuverk sín þar og land-
eyðingu nema með öflugum
stuðningi Atlantshafsbandalags-
ins.
Portúgal fær vopnaframlag frá
Atlantshafsbandalaginu sem að-
ili að því. Það er látið í veðri
vaka að þessi vopnabúnaður eigi
að vera til þess að Portúgal geti
fullnægt skyldum sínum sem
aðildarríki. Þær skyldur voru
upprunalega þær, að Portúgal
hefði ávalt þrját tierdeildir (di-
visionir) tiltækar fyrir Atlants-
hafsbandalagið. Tvær þessara
herdeilda eru nú í Afríku bónar
vopnum frá Bandaríkjunum,
Vestur-Þýzkalandi fyrst og
fremst og einnig frá Italíu, Eng-
landi og Belgíu. Allar vopna-
birgðir, sem skæruliðar hafa náð
frá Portúgölum eru frá Atlants-
Heath
hafsbandalagsnKjum. Fyrrver-
andi hermaður í nýlenduher
Portúgala hefur líka sagt, að án
stuðnings Atlantshafsbamfelags-
isn stæðu nýlenduhermennirnir
berstrípaðir í orðsins fyllsta
skilningi.
Það er því Atlantshafsbanda-
lagið sem er ábyrgt fyrir ný-
lnedukúgun, hryðjuverkum og
útrýmingaraðgerðum portú-
gölsku nýlenduherranna í Afríku
— ekki þau lönd ein, sem hafa
tök á að styjSja þá með vopna-
sendingum og öðrum efnahags-
stuðningi, heldur öll ríki Atlants-
hafsbandalagsins, einnig ísland.
Stjórn ölafs Jóhannessonar er
þar undir sömu sök seld og
Nixon, Pompidou, Heath, Brandt
og allir aðrir ráðamenn Atlants-
hafsbandalagsins.
Nixon