Ný dagsbrún - 01.11.1973, Blaðsíða 1

NÝ DAGSBRÚN
10. tölublað.
MALGAGN ISLENSKRA SÓSÍALISTA
Nóvember 1973.
EFNI BLAÐSINS:
Horfur í kjaramálum verka-
Iýðsins.
Styrjöld heimsvaldasinna
gegn Arabaríkjunum.
Ríki og bylting.
Landssambandið á að vera
hæstiréttur í málefnum
lífeyrissjóðanna.
5. árgangur
Samstaða á alþjóðavettvangi er eina leiðin
til að leysa hafréttarmálin
Landhelgissamningurinn við Breta er bráðabirgða-
samkomulag sem gildir til tveggja ára. Engu að síð-
ur táknar hann lok fiskveiðideilunnar við Breta og
aðrar þjóðir í því formi sem hún hefur verið háð af
íslenskum stjórnvöldum. Hann táknar algeran ósig-
ur fyrir „einhliða útfærslu"stefnu stjórnarinnar.
Þorskastríð verður ekki háð framar. Hetjuævintýrið
um viðureign Davíðs við Golíat heyrir sögunni til.
Það er svo af þeirri sára einföldu ástæðu að ráðandi
öfl þjoðfélagsins, nánar tiltekið ráðandi öfl innan
borgarastéttarinnar vilja ekki heyja slíkt stríð.
Það er einnig ástæðan til þess
að allir flokkar á þingi hafa
samþykkt landhelgissaraninginn,
því að þeir eru allir borgara-
flokkar. Samningurinn hefur að
vísu valdið nokkurri óværð í
stjórnarliðinu og var jafnvel
haft á orði um tíma að stjórn-
in mundi falla. Það voru fyrstu
viðbrögð Alþýðubandalagsins
sem ollu þessu. Alþýðubanda-
lagið tók samkomulagi Ólafs og
Heath's fjarri í fyrstu, taldi það
breska úrslitakosti sem ekki
væri lítandi við sem samnings-
grundvelli. En viðbrögðin hjá
burgeisastéttinni voru önnur.
Öll helstu stéttarsamtök henn-
ar, fyrst og ákveðnast auðvitað
Verslunarráð Islands, Landsam-
band ísl. útvegsmanna, Félag
ísl. botnvörpuskipaeigenda,
Vinnuveitendasambandið og svo
auðvitað Sjálfstæðisflokkurinn
lögðu blessun sína yfir sam-
komulagið. Þá fór Alþýðubanda-
lagið að linast, enda kyngdi það
bitanum orðskviðalaust föstu-
daginn 9. nóv. — rétt fyrir há-
degismatinn!
Petta kom engum á óvart sem
sitthvað þekkir til innviða þessa
flokks, enda var niðurstaðan
undirbúin á flokksráðstefnu
dagana á undan. Þar sagði Lúð-
vík Jósefsson svo í ræðu (prent-
uð í Þjóðv.) eftir að hann hefur
lýst „reiði" þeirra A-bandalags-
manna vegna „úrslitakostanna":
„En eigi að síður er rétt að
gera sér grein fyrir því, að [
þrátt fyrir samkomulag við
Breta — og kannske einnig
við Vestur-Þjóðverja á hlið-
stæðum grundvelli — um atr-
iðin frá London, hefur ekki
orðið nein grundvallar-stefnu-
breyting í landhelgismálinu.
Við höfum ekki tapað land-
helgismálinu sem heild. Við
höfum aðeins fengið nokkru
lakar út úr stöðunni en við
áttum að fá."
Og þetta meistarastykki yfir-
klórsins var af ráðstefnunni
tekið gott og gilt. „Vírslitakost-
ir" voru ekki nefndir á nafn
framar. Þeir hétu nú „sam-
komulag" og „atriðin frá Lond-
on"! Og samkomulagið var svo
langt frá því að vera óhæft sem
sarnningsgrundvöllur að það
mátti sem hægast samþykkja
það óbreytt!
Þá er skollaleikur Sjálfstæð-
isflokksins athugaverður. Þegar
samkomulag Ólafs—Heath's var
valdið alvarlegum ágreiningi
stjórnarflokkanna og jafnvel
stjórnarslitum, átti Morgunblað-
ið varla nógu sterk orð til að
lýsa ágæti þess og stjórnvisku,
sjálfstæði og skörungsskap Ól-
afs Jóhannessonar. En þegar
sýnt var að málið yrði afgreitt
ágreiningslaust af stjórnarflokk-
unum, þóttist íhaldsliðið á þingi
ekki viðbúið að taka afstöðu og
er ekki búið að því enn, þegar
þetta er skrifað!
Sannleikurínn er sá að Sjálf-
stæðisflokkurinn vildi feginn
gert hafa þetta samkomulag,
það er alveg í samræmi við
stefnu hans í landhelgismálinu
fyrr. og síðar. Burgeisastéttin
vill ekki og hefur aldrei viljað
heyja landhelgisdeilu við Breta
eða aðra alvarlega deilu' við
stéttarbræður sína í öðrum vest-
rænum löndum af því að það
kemur í bága við þýðingarmestu
stéttarhagsmuni hennar, eins og
áður hefur verið bent á hér í
blaðinu. Óttinn við að rofna
kunni pólitísk og viðskiptaleg
tengsl við „vestrænar vinaþjóð-
ir", þ. e. við vestrænt auðvald
mótar stefnu burgeisastéttar-
innar og ríkisstjórnarinnar í
landhelgismálinú, en ekki kvein-
stafir og kærur smáútgerðar-
manna og skipstjóra í sjávar-
þorpunum. Og ótti Morgun-
blaðsins við það að landhelgis-
málið kunni að fléttast inn í
herstöðvamálið og Nató lætur
sig ekki án vitnisburðar.
Með landhelgissamningnum er
mest allt 50-míIna svæðið fyrir
utan tólf mílur heimilt bresk-
um togaraflota með nokkrum
takmörkunum á veiðitíma,
skjpafjölda og stærð. A þessu
er í raun og veru engrar breyt-
ingar að vænta, þrátt fyrir tak-
markaðan gildistíma samnings-
ins fyr en með viðurkenningu á
stækkaðri landhelgi.
Það er nú sýnt að héðan af
fæst sú viðurkenning ekki nema
með alþjóðasamþykkt, því að
hafréttarmálin eru nú orðin bar-
áttumál vanþróaðri og arðrænd-
ari hluta heims gegn stórveld-
um og hringavaldi. Hafréttar-
málin og þar með talin fisk-
veiðaréttindin verða ekki leyst
nema með öflugri samstöðu
þessara ríkja.
Sá sannleikur virðist nú vera
að renna upp fyrir flokkunum
og ríkisstjórninni. Þeir og hún
hafa aldrei viljað leggja áherslu
á neina samstöðu með öðrum
strandríkjum í landhelgismál-
inu fyr en nú. Nú þykjast þeir
vilja heimta 200 mílna réttindi
af því að það er orðin almenn-
asta krafa strandríkja. Peir vita
að' sú krafa verður borin fram
á væntanlegri hafréttarráðstefnu
og í samræmi við það hefur
stjórnin borið fram breytingar-
tillögu við landgrunnslögin um
að landgrunnið miðist við 200
mílur.
I tilefni af útvarpsræðu Magnúsar Kjartanssonar 18. október.
Alþýðubandalagið hefur þótst og þykist enn vera
eini flokkurinn sem er andvígur aðild Islands að At-
lantshafsbandalaginu. Það hefur þó aldrei gert úr-
sögn að baráttumáli og aldrei reynt að vekja neina
hreyfingu í þá átt. Það hefur jafnvel reynt að hindra
að málið sé sett á dagskrá og hefur áður verið drepið
á það hér í blaðinu. Viljayfirlýsingar þess um úrsögn
Islands eru því meira í orði en á borði og til þess
ætlaðar að halda vissum kjósendahópi án þess að
setja í hættu álit sitt og ítök hjá borgarastéttinni.
Af sömu atkvæðaveiðaástæðum hefur Alþýðu-
bandalagið hingað til látið það ógert að hylla At-
lantshafsbandalagið eða telja því neitt til gildis þang-
að til nú fyrir skemmstu að einn af aðalforingjunum
gerist til þess.
1 fyrra mánuði (18. okt.) fóru
fram útvarpsumræður áAlþingi.
Par talaði Magnús Kjartansson
ráðherra Alþýðubandalagsins
um herstöðvamálið og Atlants-
hafsbandalagið og er ræðan birt
í Þjóðviljanum daginn eftir.
Magnús Kjartansson einskorð-
aði mál sitt við sinn skilning á
ákvæði stjórnarsamningsins um
brottför hersins, sem sé þann
að herinn færi á kjörtímabilinu
en skipti ekki um föt eins og
Einar Agústsson utanríkisráð-
herra hefur boðið upp á. Og að-
alrök Magnúsar fyrir afnámi
herstöðvanna voru þau, að her-
setan væri í mótsögn við skyld-
ur og réttindi íslands sem að-
ila Atlantshafsbandalagsins!
Til þess að sanna þetta tók
Magnús upp niðurstöður skýrslu
landsölumanna frá 1949, þeirra
Bjarna Benediktssonar, Emils
Jónssonar og Eysteins Jónsson-
ar eftir Bandaríkjaför þeirra til
undirbúnings inngöngu íslands
í Atlantshafsbandalagið. Par seg-
sjálfs hvenær sú aðstaða yrði
látin í té.
2. Að allir samningsaðilar
hefðu fullan skilning á sér-
stöðu Islands.
3. Að viðurkennt væri, að
Island hefði engan her og ætl-
aði ekki að stofna her.
4. Að ekki kæmi til mála,
að erlendur her eða herstöðv-
ar yrðu á Islandi á friðartím-
um".
„Þetta eru einu skuldbinding-
arnar sem Islendingar hafa á
sig tekið gagnvart Atlantshafs
bandalaginu og á þessi atriði
lögðu stuðningsmenn aðildar
hina þyngstu áherslu í um-
ræðum þeim sem urðu á Al-
þingi"
segir Magnús Kjartansson. Og
Til árásar með kjafti og klóm.
ir svo samkvæmt tilvitnun
birt, og hann hélt að það gæti I Magnúsar:
„I lok viðræðnanna var því
lýst yfir af hálfu Bandaríkja-
manna:
1. Að ef til ófriðar kæmi
mundu bandalgasþjóðirnar
óska svipaðrar aðstöðu og var
í síðasta stríði og það myndi
algerlega vera á valdi Islands
til frekari áréttingar vitnar
hann í glamurræður landssölu-
mannsins Ólafs Thors um At-
lantshafssáttmálann 28. mars
1949:
„Hann er sáttmáli um það, að
engin þjóð skuli nokkru sinni
hafa her á Islandi á friðar-
tímum. Hann er sáttmáli um
það, að aldrei skuli herstöðv-
ar vera á Islandi á friðartim-
um".
Magnús Kjartansson er alveg
sammála. Hann sagði í ræðu
sinni: (Sbr. Þjóðv. 19. okt.):
„Þetta og þetta eitt eru skuld-
bindingar íslands gagnvart
Atlantshafsbandalaginu. Allar
staðhæfingar um aðrar skuld-
bindingar eru tilhæfulausar
með öllu. Og hinu skulum við
ekki gleyma að þetta eru einn-
ig skuldbindingar Atlantshafs-
bandalagsins gagnvart Islend-
ingum". (Lbr. N. d.).
Petta er allt óráðsbull. Það er
í fyrsta lagi hugsunarvilla að
loforð sem landsölumönnum
voru gefin fyrir stofnun Atlants-
hafsbandalagsins séu skuldbind-
ingar Islands. Þaðan af síður eru
þau skuldbindingar Atlantshafs-
bandalagsins. I Atlantshafssátt-
málanum er ekkert þessara atr-
iða nefnt á nafn. Þar er ekki
eitt orð um aðstöðu á Islandi
ef til ófriðar kæmi, enda ger-
samlega óþarft eins og síðar
mun sýnt. Ekkert um „sérstöðu
Islands". Ekkert um það að Is-
land ætli ekki að stofna her.
Það var meira að segja reynt en
mistókst.
Skýrsla þremenninganna frá
1949 var ekkert annað frá þeirra
hendi en blekking til þess gerð
að friða hrekklausan almenning
og hefur ekki meira gildi varð-
andi rétt og skyldur Islands í
Atlantshafsbandalaginu en
skrumræður Ólafs Thors.
Til er önnur heimild sem tek-
ur af öll tvímæli um þetta. Það
er leyniskýrsla sem birt var
þingmönnum þáverandi stjórnar
flokka. Hún hefur inni að halda
svör Dean Acheson's utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna við
spurningum þremenninganna
varðandi skuldbindingar Islands
sem aðila að Atlantshafsbanda-
laginu.
Acheson segir þar að Islend-
ingar fái engan skriflegan fyrir-
vara að setja varðandi „sér-
Framhald á 3. síðu