Stormur - 10.01.1936, Blaðsíða 3

])ótt gott hjá Þorbergi, þá er ekki víst að það þyki það
hjá' Eyjólfi.
Gunnar er ekkert smákver, 14 arkir að stærð, en
hvenær hefir Eyjólfur haft tíma til að skrifa þessa sögu?
■Sú spurning hlýtur að vakna hjá öllum viðskiftamönnum
^yjólfs, því að altaf er hann við starf sitt miklu lengur
'en myrkranna á milli. G. G.
Bréf Matthíasar.
1872 skrifar hann frá Móum:
„Það er þó ekki lítið áð vera einn mikilsháttar
klerkur hjá þvílíkri þjóð, vanans heilagi nimbus
vefur mann eilífri virðingu og alimponerar, aðeins
ef öllu er haldið í siðvanalegum stellingum;
drukkið kaffi, etið skonrok einsog væri það regle-
menteraður hátíðaréttur, sungið með gamla lag-
inu, gengið hægt og hátíðlega upp í stólinn, lagt
útaf guðspjallinu, syndin og svínaríið, straffað eft-
ir kirkjulögunum og kreddunni, og lesin bæn á
undan og eftir; og kirkjufólkinu gefið kaffi eftir
messu, leikið við börnin, kystar kerlingarnar af
mildi og lítillæti og riðið hart úr hlaði“.
Lýsingin er ágæt og hún á að miklu leyti við enn í
'd&S, þótt full fimtíu ár séu liðin síðan hún var skrifuð. —
liýðhyllin vinst tæpast með öðru móti en þessu.
1906 skrifar hann Steingrími frá Akureyri:
„Annars er trúboðshumbugið áhugamál ótal
góðra manna, en álíka skynsamlegt einsog trú-
boðskenning (og dugnaður) Jóns Atla hjá útilegu-
mönnunum í Ódáðahi'auni. — En heimamissionin.
Já, séra Jakob minn sagði á suðurleið, norðan við
Ok: „Þó gætuð þið í Grjótaþorpinu gert tilraunir
í Skuggahverfinu?“ Item við á Ak. og Kræklinga-
hlíð sent Rvík eina eða tvær trúboðsskottur, —
við eigum 3 geggjaðar kerlingar, tröllriðnar eftir
Lárus prédikai'a. Þá gætuð þið sent sunnlenska
lemura undir forystu Ástvaldar og — sendu þá
fyrst á mig. Afi minn Eggert „ríki“ kunni á sinni
tíð að taka á móti þessháttar sendingum frá Jóni
á Þúfu“.
Matthías er rúmlega sjötugur þegar hann skrifar
])etta bréf. Fyndnin er enn sú sama og í fyrstu bréfunum,
Seto hann skrifar Steingrími 1861 eða 45 árum áður.
■^ún var honum í brjóst borin. — En það var ekki furða
kótt maður og auk þess klerkur með þessar skoðanir
^eykslaði Fariseana og hina skynhelgu.
1909 skrifar hann frá Akureyri:
„. . . . (Ó, sá unaður og munaður að fá mjúk-
an penna í mund í st. f. útdésk. — fretstert og
fargan. Fyrir spiritisku klíkuna þeirra syðra gef
eg ekki mikið; en þó sýnir hún myndina á einhverri
bráðabirgða eða millibilsveröld. Eg hef mína visku
úr „Light“ Pschykologi W. James“, Hibbert Jour-
nal og öðrum bókum. Eg les alt líkt og Sturlungu,
trúi, sem mér sýnist og sé að alt það mikla móverk
er qua vísindi enn í bernsku.
En svo er öll vísindi öll metafysik — já, öll
posetiv vísindi, þegar á reynir“.
Efinn var í barnssál Matthíasar og hann fylgdi hon-
5,1111 til grafarinnar.
1910 skrifar hann Steingrími:
„Aldrei hef eg haft meira yndi af nokkurs
manns umgengni, chat, causerie, en þinni. Þá
varstu svo ótrúlega frumlegur og fyndinn í visk-
unnar vanviti og broslegasta bulli og barnaskap,
að eg gleymdi ætíð mínum stirðleik og mæddara
hugmyndalífi, því að eðlisfarið var erfiðara í mér
og uppeldislífið hafði bætt mig og skemt meira
en þitt. Eða — hvernig var það? Er ekki svo, að
hver maður er Kolonía af vitundum, þótt ein sýn-
ist stjórn, einn hálfgalinn yfirmaður (úber
mensch) sem Roosevelt heitir prótempore? Já,
svona skrifa eg sagði postulinn Páll, og svona
mála eg sagði Rafael, þegar hann sendi collega
sínum strikið“.
Sjálfsagt hafa þeir Matthías og Steingrímur verið
allólíkir, en mér finst, að mikið af því, sem Matthías segir
hér um Steingrím eigi við hann sjálfan. í „Kauseri“ er
Matthías sjálfur allra manna skemtilegastur og hverir
mættu ekki ásaka sig um „stirðleik“ ef Matthías getur
gert það með réttu? — Mér finst hann lipur einsog ara-
biskur gæðingur eða ótaminn foli á heiðum uppi, þegar
gáskinn hljóp í hann.
1913 segir hann Steingrími frá því í bréfi, að hann
sé að skrifa æfisögukafla sína. Þar kemst hann meðal
annars svo að orði:
„Sögu sína væri þægast ef til vill að segja,
en hver vill þar ríða á vaðið? Til hef eg dálítið að
segja af hinni hlið minni þegar eg var ofurlítill
Abraham og „deildi við Drottin frá dýpstu og
hæstu augnablikum ævinnar“. En þeim stundum er
jafnvel torvelt að lýsa. Eða hver mundi ekki kalla
mig abnormal eða vitskertan, þegar eg færi að
segja frá næturstundum og stefnuförum sálarinn-
ar til Guðs dyra til að krefja hann svars og rétt-
lætingar gerða sinnar stjórnar á þessum útburði,
sem við byggjum og köllum jörð. T. d. Drottinn
(sem við köllum) segðu mér: hvernig stendur á
með þessar 100 þúsundir, sem í nótt kveljast í
myrkrastofum eða eru að deyja? Hvernig er með
þetta Rússland? Þetta Balkan?“
Matthías Jochumsson hefir spurt Drottinn margra
spurninga, og við fæstum þeirra hefir hann fengið full-
nægjandi svar.
Síðasta bréfið til þessa fornvinar síns er dagsett 25.
maí 1913, en hann hefir ekki botnað það eða sent það
frá sér fyr en um miðjan júlímánuð. í þessu bréfi segist
hann hafa farið til þess að sjá gamlar æskustöðvar „sín-
ar“. Þær hafði hann ekki litið í full 60 ár. Hann lenti í
hreti og náði „örþreyttur háttum á Tindum í Geiradal“,
þar sem Einar brðir hans eða kona bjó. — Svo segir hann:
„Skrítið er lífið, og við einsog snjótitlingar á
ferð og flugi, og þykjumst einir vera vitandi vits,
höfum guð og kóng og stórveldi og alþing og Lárus
og Skúla, Gísla Sv. og Bjarna frá Vogi og bláan
fána nýlega arresteraðan! Allir frændur fyrri ára
með tölu komnir hinumegin utan fáeinar fjörgaml-
ar frænkur, sem mundu mig einsog úr árbókunum.
Alt sýndist mér orðið smærra og þrengra en fyrir
50—70 árum og Grettistakið nálægt Skógum hrap-
að niður úr hálsbrúninni og sokkið í leir — alveg
einsog Babylon“.
Eins og að framan er sagt, er fyrsta bréfið frá Matt-
híasi til Steingríms skrifað 1861, en það síðasta 1931. I
52 ár stóð hún vinátta þessara manna, þótt hún kólnaði
nokkuð um tíma vegna milliburðar að því er Matthías
segir í bréfum sínum. — Engan vin hefir Matthías haft
kærari en Steingrím, nema ef til vill sína allra nánustu.
Hann minnist hans líka fagurlega látins í bréfum sínum.
— I bréfi, sem hann skrifar dr. Guðm. Finnbogasyni 28.
ágúst 1913 segir hann meðal annars svo úm þenna látna
vin sinn:
„Hann var einhæfur, einelskur, djúpur og dul-