Stormur - 30.06.1942, Qupperneq 1
TORMU
Ritstjóri: Magnús Magnússon
XVIH. árg.
Reykjavík, 30. júní 1942.
16. tölublaS.
Alþingiskosningarnar 1937 og nú
i.
Þar sem nú eru 5 ár liðin frá því að alþingiskosningar
fóru fram, er það ekki nema eðlilegt, að margur sé farinn
að ryðga í því, hvernig leikslokin urðu þá milli flokka og
frambjóðenda. Verður því gefið dálítið yfirlit yfir þær, því
að ef til vill má af þeim nokkuð geta sér til, hvernig þessar
kosningar muni fara, eða a. m. k. geta menn fremur skemt
sér við að spá um þær og deila, af þeir hafa þennan grund-
völl undir fótunum.
Við alþingiskosningarnar 1937 greiddu rúm 59 þús. manns
atkvæði, eða um 88% af kjósendum. Sjálfstæðisflokkurinn
hlaut þá rúm 24 þús. (41,3%), Framsóknarflokkurinn um
14.500 (24.9%), Alþýðuflokkurinn um 11 þús. (19%),
Kommúnistar um 4.900 (8.5%), Bændaflokkurinn um 3.600
(6.1%), Nasistar og utan flokka hlutu samtals 131 atkvæði.
Þótt Framsóknarflokkurinn fengi aðeins tæpan fjórð-
ung af greiddum atkvæðum hlaut hann 19 kosna þingmenn
en Sjálfstæðisflokkurinn, sem rúmlega tveir fimmtu hlutar
allra kjósepda töldu sig til, fékk aðeins 17 þingmenn, og hin-
ir flokkarnir urðu enn harðara úti, þegar litið er til þeirrar
kjósendatölu, sem stóð að meðaltali að baki hverjum þing-
manni. Ættu þessar tölur einar að færa hverjum heilskynug-
um manni heim sanninn um það, hversu sjálfsagt er að svipta
Framsóknarflokkinn þeim forréttindum, sem hann hefir
notið á undanförnum árum.
II.
Þá verður vikið að niðurstöðunni í hinum einstöku kjör-
dæmum:
í Reykjavík buðu 4 flokkar fram og alls voru greidd 18.331
atkvæði, en 89% kusu. Alþýðuflokkurinn hlaut 4135 atkv.,
Framsóknarflokkurinn 1047, Kommúnistar 2742 og Sjálf-
stæðisflokkurinn 10.138. Til samanburðar má geta þess, að
við síðustu bæjarstjórnarkosningar hlaut Alþýðuflokkurinn
4212 atkv., Framsóknarflokkurinn 1047, Kommúnistar 4558
og Sjálfstæðisflokkurinn 9334. Er hér sérstaklega eftirtekt-
arverð hin mikla aukning hjá Kommúnistum. Hinir tveir
andstæðingaflokkar Sjálfstæðismanna standa hinsvegar í
stað, þrátt fyrir kjósendafjölgunina, sem munar mörgum
þúsundum, en Sjálfstæðisflokkurinn fór þó ver út úr því,
því að atkvæðatala hans rírnar um 800 atkv. Átti vafalaust
gerðardómurinn og stjórnarsamstarfið með Framsókn að-
alþáttinn í þessum ósigri Sjálfstæðisflokksins. En hvað sem
valdið hefir, þá er það stórhættulegt af Sjálfstæðismönnum
að loka augunum fyrir þessari staðreynd, og miklast af því
þótt þeir næðu meirihluta í bæjarstjórninni.
Enn meiri ástæða er til þess fyrir þá að vera nú vel á
verði, þar sem nýr flokkur, Þjóðveldismenn, hefir komið til
skjalanna. Eru nokkrir gamlir Sjálfstæðismenn á framboðs-
Hsta flokksins og vitað er, að allmargir, sem fylgt hafa Sjálf-
stæðisflokknum að málum undanfarið, eru í þessum flokk,
eða hlyntir honum. Engar líkur eru fyrir því, að þessi flokk-
ur muni koma manni að við þessar kosningar, en ef margir
sem áður kusu með Sjálfstæðismönnum, láta flekast til þess
að kjósa þennan lista má vel fara svo að Sjálfstæðismenn
komi aðeins þremur að, en Kommúnistar hljóti tvo.
Á kjörskrá í Reykjavík eru nú um 25 þús. og er líklegt
að um 21—22 þús. greiði atkvæði. Sennilegt er að Sigurður
kómiski fái 1—2 hundruð atkvæði, en sagt er þó að
vilmund landlækni hafi dreymt fyrir því að hann fengi 73.
Framsóknarmenn munu að líkindum fá 6—800 atkvæði, en
hvað Þjóðveldismenn kunna að fá er ekki gott að gizka á,
því að við enga undanfarna reynslu er hægt að styðjast, en
sennilegt er að þeir verði hærri en Framsóknarmenn.
Við kosningarnar í Hafnarfirði 1937 voru greidd 1977
atkv. Hlaut Bjarni Snæbjörnsson 996 en Emil Jónsson 935.
Nú hefir Bjarni Snæbjörnsson því miður dregið sig í hlé,
en í hans stað er Þorleifur Jónsson fyrir Sjálfstæð^sflokkinn.
Er Þorleifur greindur maður, vel máli farinn og einarður,
en hvorki hann eða nokkur Sjálfstæðismaður í Hafnarfirði
mun njóta jafn mikilla vinsælda sem Bjarni læknir, og verð-
ur því engu hægt að spá um, hver úrslitin verða.
í Gullbringu- og Kjósarsýslu voru greidd 2404 atkvæði
1937 og hlaut Ólafur Thors 1504, en Sigfús Sigurhjartarson
893, en hann var þá Alþýðuflokksmaður. Nú býður flokkur-
inn fram Guðm. í. Guðmundsson, málaflutningsmann, fram
gegn Ólafi. Er Guðmundur sagður harðsnúinn maður. —
Framsóknarmenn tefla þar fram ritstjóranefnu Tímans, en
Kommúnistar Guðjóni Benediktssyni.
í Borgarfj arðarsýslu voru greidd 1473 atkv. Pétur Otte-
sen hlaut fullan helming þeirra eða 730, en Sigurður Jónas-
son, sem þá var „seríus“ og nýtekinn í fóstur af Hriflu-Jónasi
hlaut 398 og mun það verða mesti kosningasigurinn, sem sá
kynlegi kvistur mun vinna á þessari jörðu. Nú hafa Fram-
sóknarmenn þar í framboði Sverri Gíslason bónda í Hvammi,
gegnan mann, en ekki mun bóndinn á Hólmi hræðast hann.
Guðjón Baldvinsson var í kjöri fyrir Alþýðuflokkinn 1937
og hlaut 250 atkv., en nú ætlar dósentinn Sigurður Einarsson
að kenna Borgfirðingum fagnaðarboðskap marxismans.
í Mýrasýslu voru greidd 996 atkv. Bjarni Ásgeirsson,
frambjóðandi Framsóknarflokksins hlaut 516 atkv. en Þor-
steinn Þorsteinsson sýslumaður, frambjóðandi Sjálfstæðis-
flokksins 423. Bjarni er enn í framboði en Friðrik Þórðar-
son í Borgarnesi fyrir Sjálfstæðisflokkinn. Er sennilegt, að
Bjarni muni enn sem fyrr ganga í augu meyjanna í Mýra-
sýslu.