Nýtt Helgafell - 01.10.1956, Blaðsíða 18

112
NÝTT HELGAFELL
því ctð ég er að lundarfari allra manna hóg-
værastur. Hégómleiki og sjálfsvitund birtist
hjá mér í feimni. Auk þess er niðurlæging
í því, þegar búið er að sýna yfirburðahæfi-
leika, að verða þá að fara að segja fólki,
hvað þetta hafi verið frábært. Enda verður
fólk svo þreytt á því, að jafnvel þótt hvarfli
ekki að því að bera brigður á meinta snilld,
fer það að fyrirlíta hana. Stundum fæ ég
ofsaleg bréf frá fólki, sem finnst það ekki
geta umborið mig lengur.
Eða leikstjórarnir. Eru þeir þakklátir? Nei,
þeir umbera mig. f stað þess að líta á mig
sem leiðsögumann, læriföður og vin, er ég
að þeirra skoðun höfundur vikulegra sví-
virðinga um atvinnu þeirra og einkamál. Þó
taka Shakespeare-mennirnir leikstjórunum
fram. Þegar ég byrjaði að skrifa, var William
guðleg vera og til leiðinda. Nú er hann
maður eins og hinir, og leikrit hans hafa
aldrei áður notið þvílíkra vinsælda. Samt
svífast dýrkendur hans einskis að níða mig.
Maður má ekki fara að hugsa um þetta.
Eg hefi aldrei haft tíma til þess áður, en nú
hefi ég ekkert annað að gera. Þegar maður,
sem iðkar venjulegt líferni, veikist, flýta allir
sér að telja honum trú um, að honum sé að
batna. En þegar jurtaæta veikist, (mjög sjald-
an, guði sé lof) fullvissa hann allir um, að
hann sé að deyja, — þeir hafi varað hann
við, að svo myndi fara, honum hafi verið
nær. Þeir grátbiðja hann að borða þó ekki
væri nema ofurlitla sósu, ef hann skyldi
geta blaktað til morguns á henni. Þeir segja
honum hræðilegar sögur af sams konar til-
fellum, þegar dauða bar að dyrum eftir
óumræðilegar þjáningar, og ef hann spyr
þá með skjálfandi röddu, hvort þetta hafi
ekki verið ósveigjanlegar kjötætur, segja
þeir honum, að hann megi ekki tala, honum
geti versnað. Tíu sinnum dag hvern neyðist
ég til að leiða hugann í æði drukknandi
manns að fortíð minni og takmörkuðum fram-
tíðarvonum þessar þrjár vikur, sem mér er
sagt, að ég muni sennilega eiga ólifað, og
ég get með engu móti réttlætt það með sjálf-
um mér að hafa sólundað fjórum árum í
leikhúsgagnrýni. Aldrei framar skal ég stíga
inn fyrir þröskuld í leikhúsi. En nú er þetta
greinarefni að þrotum komið og ég sömu-
SHAW SKRIFAR UM FORMÁLA SÍNA AÐ LEIKRITUM
Útdr. úr formála að Þrem leikritum handa strangsiðafólki, 1901.)
Það er heimskuleg skoðun, sem haldið er
á lofti, að höfundur eigi að láta verk sín
skýra sig sjálf; höfundur, sem skeytir við
verk sín formálum eða eftirmálum, á helzt
að vera lélegur listamaður eins og málarinn,
sem Cervantes segir frá, að sett hafi undir
málverk sitt: ÞETTA ER HANI, til þess að
það skyldi ekki orka tvímælis. Við þessari
vanhugsuðu samlíkingu er eitt viðeigandi
svar: Málarar skíra ævinlega myndir sínar.
Er myndaskrá Konunglega safnsins annað
en umsagnir um myndir, svo sem: Þetta er
Dalur hvíldarinnar, þetta er Aþenu-skólinn,
þetta er októberdagur, þetta er prinsinn af
Wales, o. s. frv.? Ástæðan til þess, að fæstir
leikritahöfundar birta formála með leikritum
sínum er, að þeir kunna ekki að skrifa þá;
verkefni heimspekings, sem rækir andleg
viðfangsefni, og slyngs gagnrýnanda koma
ekki íþrótt leikritahöfunda við. En eins og
vænta má, kalla leikritahöfundar ávöntun
sína kosti; telja annaðhvort alla formála
smánarbletti, eða þeir setja upp hógværðar-
svip og fá einhvern vinsælan gagnrýnanda
til að búa þá til fyrir sig, m. ö o. sama og
þeir segðu: Ef ég ætti að segja eins og er
um sjálfan mig, kæmi ég mönnum fyrir
sjónir eins og oflátungur; ef ég drægi úr