Nýtt Helgafell - 01.10.1956, Blaðsíða 27

UM
MÓÐURMÁLSKENNSLU í ÍSLENZKUM
SK ÓLUM
Hlutverk kennslunnar.
MóSurmálið á að vera víðtækasta náms-
greinin í barnaskólum, miðskólum og
menntaskólum, enda er góð móðurmáls-
kunnátta undirstaða alls skólanáms og
menntunar. Aðalhlutverk móðurmálskennslu
á að vera að þjálfa nemendur í að hugsa,
auðga andlega reynslu þeirra, kenna þeim
nýjan hugmynda- og orðaforða og þjálfa þá
að rita málið í samræmi við þær venjur,
sem nú tíðkast í íslenzku. Þetta hlutverk
verður augljóst, þegar haft er í huga, að öll
mannleg hugsun er svo nátengd máli, að
ekki verður frá því skilið, og sú hugsun, sem
verður ekki orðuð, er ófullkomin í sjálfri sér
a sama hátt og öll orð tungunnar hafa ein-
hverja merking. Móðurmálskennslan á að
kynna nemöndum nýjar hugmyndir og
kenna þeim að koma vel orðum að hugsun-
um sínum. Segja má, að góð móðurmáls-
kennsla þjálfi nemendur í þekkingarfræði,
rökfræði og ritlist í víðtækustu merkingu
þessara orða.
Viðhorf í íslenzkum skólum.
I íslenzkum skólum ríkir allt annað viðhorf
til móðurmálskennslu en hér hefur verið lýst,
að æskilegt væri. Að vísu mun sú skólanefna
uaumast vera til á öllu landinu, að þar sé
ekki veitt einhvers konar tilsögn í íslenzku.
En kennsla orðaforðans, þjálfun í rökréttri
hugsun og auðgun hugmynda eru atriði, sem
lítil áherzla er lögð á.
í stað þess er dýrmætum tíma nemanda
sóað í fánýtt málfræðiþrugl, eins og brátt
verður rakið.
Helztu atriði, sem íslenzkukennarar leggja
áherzlu á, eru þessi: málfræði (beygingar-
fræði og hljóðsaga), setningafræði, stafsetn-
ing og bókmenntalestur. Við skulum nú
athuga, hvernig einstökum þáttum þessarar
kennslu er háttað, og að hve miklu leyti þeir
eiga rétt á sér.
Kennsla í beygingarfræði.
Beyingarfræði er kennd í barnaskóla og
fylgir síðan allri móðurmálskennslu eins og
skugginn til stúdentsprófs. Enginn virðist
vita, hvers vegna þetta höfuðkapp er lagt á
beygingarfræðina, enda hefur það naumast
nokkurt gildi fyrir móðurmálsnám í skólum.
Skólaböm tala í flestum atriðum málfræði-
lega „rétt'', áður en þau læra beygingar-
fræði, en eina skiljanlega afsökunin fyrir
þessari ýtarlegu kennslu væri sú, ef íslenzk
tunga væri að glata beygingarkerfinu og við
vildum reyna að halda því við. Beygingar-
fræðin virðist vera kennd eins og sjálfstætt
fag, án sambands við önnur vandamál
tungumálsins. Nú má vera, að einhverjum
finnist þessi fræðigrein hafa uppeldislegt
gildi, á svipaðan hátt og latína. En því fer
fjarri. Frá blautu barnsbeini höfum við van-
izt að tala málfræðilega ,,rétt", og það er
okkur engin þjálfun, þótt við verðum að læra
að benda á viðtengingarhátt og atviksorð,
þágufall og nafnháttarmerki. Þessi kennsla
hefur lítið fræðigildi og takmarkað uppeldis-
gildi. Ahrif hennar eru að mestu leyti neikvæð,
því að nemendur venjast á að „hugsa í orð-
flokkum", en það tefur fyrir og glepur heil-
brigða hugsun. Eina réttlætingin fyrir beyg-