Nýtt Helgafell - 01.10.1956, Blaðsíða 29

MÓÐURMÁLSKENNSLA
123
þetta hefur ýmsa galla í för með sér. I fyrsta
lagi er óheppilegt, að venja menn á að
hugsa of mikið um rithátt orða, því að
slíkt glepur fyrir hugsun þeirra. f öðru
lagi hætta nemendur að leggja rithátt
orða á minnið, eins og óskólagengið fólk
gerir, í stað þess fara þeir að treysta á hljóð-
sögukunnáttu sína. En þó skiptir hitt mestu
máli, að jafnvel stúdentar virðast eiga örð-
ugt með að stafsetja rétt. Ég hef átt í bréfa-
skiptum við marga íslenzka alþýðumenn,
sem nutu lítillar skólagöngu, og ég fullyrði,
að þeir stafsetji að jafnaði eins vel og lang-
skólafólk. Og því má bæta við, að greina-
merkjasetning þeirra er yfirleitt miklu skyn-
samlegri en stúdenta. Mér finnst að þeim
tíma sem varið er til stafsetningarkennslu
sé að miklu leyti kastað á glæ. Hitt væri
miklu skynsamlegra: 1) að venja menn á
að muna rithátt orða; og 2) kenna mönnum
að nota stafsetningarorðabækur.
Stílagerð.
Fjórða viðfangsefni íslenzkukennara er
stílagerð. Þetta er að sjálfsögðu þarft fyrir-
tæki, því að nemendum er nauðsynlegt að
geta komið orðum að hugsunum sínum. Einn
þáttur þessarar kennslu er stafsetningin,
greinamerkjasetning og annað þess háttar,
sem kemur ritlist að vissu leyti lítið við. En
til þess að nemendur geti ritað, verða þeir
fyrst að kunna að hugsa. Með öðrum orðum
nrá segja, að mikill og víðtækur orðaforði
og þroskuð hugmyndatengsl séu undirstaða
þess, að maður sé ritfær. Önnur atriði eru
kunnáttan að geta komið skipulegum orðum
að því sem honum býr í huga og dómgreind
til að velja og hafna. Ritgerðakennsla ætti
því að vera fólgin í því að kenna mönnum
að ná valdi yfir orðaforða tungunnar, læra
°rð yfir sem flestar hugmyndir og þjálfa þá
til að beita orðunum á sem beztan hátt.
B ókmenn tale stur.
Fimmta atriði íslenzkukennslunnar er lest-
ur bókmennta. Þetta er einhver mikilvægasta
námsgreinin í íslenzkum skólum, ekki sízt
af því að kennsla í öðrum listgreinum fer
ekki fram þar. Auk þess eru bókmenntir
sú listgrein íslenzk, sem á sér lengsta og
þroskamesta sögu að baki. En öll list er
örðug viðfangs f skólastofu, og á það ekki
sízt við um bókmenntir. 1 rauninni er fáum
það gefið að geta leiðbeint öðrum um listir,
jafnvel þótt þeir beri eitthvert skynbragð á
þær sjálfir. Sigurður Guðmundsson skóla-
meistari var einstæður að þessu leyti. Hann
gat látið nemendur njóta bókmennta á nýj-
an hátt, dýpkað skilning þeirra á torræðum
atriðum og kennt mönnum að hagnýta sér
þær til aukins skilnings á mannlegum vanda-
málum. En Sigurður skólameistari var und-
antekning. — Eins og ég drap á áðan, þá
lét einn kennarinn nemendur sína greina
Völuspá í setningahluta, og mér er ekki
grunlaust um, að aðrir kennarar geri sig
seka um svipaðan glæp: að nota bók-
menntir sem fótaþurrku málfræðinnar.
Bókmenntakennsla gerir meiri kröfur til
kennara en nokkur önnur námsgrein í ís-
lenzkum skólum. Þó virðast fáir skilja þetta,
og bókmenntakennsla er ávallt í höndum
málfræðikennara, sem oft á tíðum hafa enga
hugmynd um fagið, sem þeir kenna. Það
er ekki nóg að troða í nemendur bragfræði-
reglum og skýra fyrir þeim torskilin og
óvenjuleg orð eða þvæla með þeim um völ-
undarhús stafsetningarfræðinnar: þessi at-
riði eru álíka skyld bókmenntum og efna-
greining marmara er skyld höggmyndalist
eða akústík er skyld hljómlist. Bókmennta-
lesturinn í skólum er oft neikvæður, hann
verður beinlínis til þess að fæla menn frá
Ijóðum og sögum, þegar skóla sleppir. Ég
þekki greindan stúdent, sem sagði mér eftir
stúdentspróf, að sér hefði aldrei komið til
hugar, að Völuspá væri bókmenntir. Kenn-
arinn hafði vanið hann á að líta á kvæðið
sem hráefni fyrir iðkanir í setningafræði og
fómað skáldskapnum fyrir andlög og sagn-
fylling. Ef kennarar eru ekki færir um að
lesa annað út úr Völuspá en setningarhluta
og orðflokka, þá eiga þeir að sýna henni