Nýtt Helgafell - 01.10.1956, Blaðsíða 30

124
NÝTT HELGAFELL
þá virðingu að lesa hana ekki með nem-
endum. Neikvæð kennsla er verri en engin.
Við skulum nú athuga snöggvast lestrar-
efnið, sem nemendur nota við bókmennta-
nám í skólum. Gagnfræðaskólar, mennta-
skólar og fleiri skólar notast við lestrarbækur
Sigurðar Nordals. Þær eru að vísu prýðilegt
úrval úr íslenzkum bókmenntum, en það er
ekki heppilegt að hafa svo dýrar og stórar
bækur til þess. 1 fyrsta lagi verður bók-
menntakynningin of einhæf. Nemendur um
allt land eru látnir lesa sömu kvæðin, hvort
sem þeim geðjast að þeim eða ekki. Kenn-
arar eiga erfitt með að sveigja valið að
smekk og þroska nemenda, og bækumar
eru of dýrar til að hægt sé að ætlast til, að
þeir kaupi aðrar bækur til námsins. 1 öðru
lagi eru sömu verkin lesin í sömu bekkjum
ár eftir ár, svo að nemendur útvega sér
glósur forvera sinna í stað þess að brjóta
þau til mergjar af sjálfsdáðum. Lestrarbækur
Nordals væru góðar við kennslu í bók-
menntasögu, enda er valið í þær til að sýna
helztu greinar íslenzkra bókmennta og úrval
beztu höfunda. Þær eru í rauninni of aka-
demískar við bókmenntakennslu í skólum.
Miklu heppilegra væri að nota ódýrari og
smærri bækur við kennsluna og skipta um
þær á hverju ári. Ég gæti bent í þessu sam-
bandi á tilhögun bókmenntakennslu í brezk-
um skólum. Þar er sums staðar sá háttur
haíður, að nemendur eru látnir kaupa sér
sína bókina hver í ódýrri útgáfu, á haustin
þegar kennsla hefst. Þeir skiptast svo á um
bækurnar, þannig að þeir lesa yfir veturinn
jafnmargar bækur og nemendur eru í bekkn-
um. 1 þrjátíu manna bekk lesa þeir því þrjá-
tíu úrvalsbækur á ári, og kennari spjallar
um þær við þá. Þessi tilhögun er ágæt, nem-
endur venjast á að lesa heil rit, án þess að
þurfa að „skila" þeim til prófs; þessi aðferð
er líkleg til að gera menn læsa. Þessu mætti
vel koma fyrir hér. fslenzkir bókaútgefendur
eru farnir að gefa út úrvalsrit í ódýrum vasa-
útgáfum, og íslendingasögur hafa löngum
fengizt í ódýrri útgáfu Sigurðar Kristjáns-
sonar.
Skýringar við bókmenntir
Með lestrarbók Nordals kaupa menn
skýringar, en fátt er hættulegra nemendum
en skýringar á ljóðum. Þeir venjast á að
læra skýringarnar og muna þær oft miklu
betur en verkin sjálf, enda verða þeir að
leggja þær á minnið til að standast próf.
Það ber sorglegt vitni um menningarástand
íslendinga á síðari hluta 20. aldar, að skóla-
nemendur eru gerðir ólæsir á bókmenntir,
þá list sem þjóðin hefur iðkað síðan land
var byggt.
Bókmenntir verða ekki kenndar að neinu
gagni nema menn séu vandir á sjálfstætt og
persónulegt mat á listínni. Kennarar mega
aldrei þröngva listaskoðunum sínum upp á
nemendur. Nemendur verða að kynnast
bókmenntum eftir þekkingu sinni á öðrum
listum og mannlegu lífi; hér eiga ítroðsla
og prófpyndingar ekki við. Skýringum hættir
til að villa nemandann, þeim er oft algerlega
ofaukið og aðrar beina um of athygli nem-
andans að aukaatriðum. Sjaldgæft orð er
oft galli á ljóði, og nemanda er enginn greiði
gerður með því, ef hann er neyddur til að
læra sjaldgæf orð til prófs. I rauninni er þá
verið að gera hann ólæsan á allt það, sem
einhverju máli skiptir. Ég skal taka hand-
hægt dæmi. f vor á landsprófi voru nem-
endur beðnir að skýra eftirfarandi orð;
lungur, strindi, fjörlöstur, brími, hrund, darr-
aður, öglir. Oll þessi orð eru dauð í málinu
að undanskildu orðinu fjörlöstur, sem enn er
notað í sambandinu „að vera einhverjum að
fjörlesti", og er altítt í mæltu máli. Hvers
vegna er verið að nota þessi orð sem mæli-
kvarða á kunnáttu sextán ára unglinga í ís-
lenzku eða íslenzkum bókmenntum? Þau
koma aldrei til með að nota þessi orð, af því
að íslenzk málvenja hefur ekki þolað orðin
í óbundnu máli um margra alda skeið. Og
varla verður sagt, að nemendur séu læsari
á bókmenntir, þótt þeir geti skýrt orðið darr-
aður á landsprófi. — Ef við lítum á önnur
„bókmennta"-viðfangsefni á sama iands-
prófi, ættum við að kynnast viðhorfum
fræðslustjómarinnar til þessarar kennslu.