Nýtt Helgafell - 01.07.1957, Blaðsíða 12

58
HELGAFELL
indnm. Hafði ég þá aldrei frétt af því, að
á þessu ári hafa meiri nýir skattar verið
lagðir á þjóðina en nokkru sinni fyrr,
og hafði ég ekki nýverið heyrt einn af
valdamestu mönnum þjóðarinnar skýra
frá því, að dýrtíðin í landinu hefði aðeins
aukizt um 4 vísitölustig eða sem næst 2%?
Hafði ég ekki heyrt saina valdamann segja,
að þessi óverulega hækkun stafaði að lang-
mestu leyti af verðhækkunum erlendis? Jú,
raunar hafði ég heyrt allt þetta, en ég hafði
einnig á sínum tíma heyrt það, sem Púlli
sagði: „Engin dýrtíð á Vopnafirði. Allt
skrifað“. Og liagspekina í hvorutveggja
hafði ég lagt nokkuð að jöfnu.
Mönnum eru sagðar margar fáránlegar
sögur úr fjarlægum löndum, og sjálfsagt
mætti telja einhverjum trú um það, að
austur í Kína væri unnt að leggja á neyzlu-
vörur þjóðarinnar nýja skatta, sem næmu
uppundir 10% af þjóðartekjunum, án þess
að það yki dýrtíðina svo að neinu næmi.
En hitt er næsta furðulegt, að íslenzkum
almenningi, sem skattana verður að bera,
sé ætlaður sá andlegi sljóleiki að hafa ekki
orðið þess var, að byrðarnar hafa verið
auknar.
Nær vissu þér svo heimskan hest,
hann mundi fyrir sverja,
þegar fram keyrður másar mest,
menn séu til, sem berja?
★ ★ ★
Sannleikurinn í málinu er sá, að hinir
vísu feður hafa ekki fundið neina nýja
skatta, sem séu þjóðarheildinni sársauka-
lausir. Það sem gerzt hefir er allt annað.
Hofgoðar vísitölunnar sáu loks, að hún
ætlaði allt vitlaust að gera í fjármálum
þjóðarinnar. Þá gripu þeir til þess ráðs að
æra hana sjálfa.
Hver einasti hagfræðingur mun viður-
kenna, að vísitala framfærslukostnaðar
hlýtur ætíð að vera mjög tilviljunarkennd-
ur og ónákvæmur mælikvarði á það, sem
allur almenningur kallar „dýrtíð“, — með
mjög óvísindalegu orði, en orði, sem hann
hefir á tilfinningunni, hvað þýðir. Hugsuð
neyzla ímyndaðrar fjölskyldu með handa-
hófskenndan krónufjölda í tekjur er mæli-
kvarðinn. Heiðarlegir hagfræðingar, sem
eingöngu ætluðu vísitölunni hjálparstörf
á vinnustofum sínum og í handbókum,
gátu innblásið hana vissum heiðarleika, en
hún hafði sannarlega ekki gott af samver-
unni við stjórnmálamenn og forustumenn
hagsmunasamtaka. Annarleg sjónarmið
fóru nú að hafa áhrif á það, hvernig fjöl-
skyldan, sem aldrei var til, eyddi tekjun-
um, sem hún aldrei hafði milli handa.
Það var þó ekki nema upphafið. Vörurn-
ar, sem hinni frægu fjölskyldu var ætlað
að eyða aurum sínum í, fengu sérstaka
helgi og voru kallaðar vísitöluvörur.
Og þeim mun meira sem þetta tilvistar-
lausa fólk neytir af einhverri ákveðinni
vörutegund, þeim mun meiri verður helgi
hennar. Þetta getur haft hin einkennileg-
ustu áhrif á líf þeirra, sem í landinu lifa,
klæddir holdi og blóði. Þegar þetta er
skrifað, hafa Reykvíkingar t. d. ekki fengið
að kaupa bakarísbrauð (nema sætabrauð
og snúða) í 5 vikur. Astæðan er sú, að
óvenjumikið er notað af vísitölu við fram-
leiðslu á brauði (en aftur á móti fer engin
vísitala í sætabrauð og snúða).
Helgi vísitöluvaranna kemur fram í alls-
komar fríðindum um tolla og skatta („það
má ekki hækka vísitöluna), og stundum
í því, að beinlínis er gefið með þeim af
almanna sjóði („það verður að lækka
vísitöluna“). En þegar að því er komið
að færa vísitölunni fórnir til þess að halda
henni í skefjum, kemur í ljós, að segja má
um hana eins og Grýlu, að „hún er svo
vandfædd“, að henni stendur ekki á sama,
hvað hún leggur sér til munns. Kartöflur
eru hennar uppáhaldsmatur, þar næst salt-
fiskur. Það mun kosta innan við eina
miljón króna að fá hana til að lækka sig
um eitt stig, ef fórnin er færð í kartöflum,
rösklega tvöfalda þá upphæð, ef henni er
gefinn saltfiskur, um og yfir 5 miljónir