Nýtt Helgafell - 31.12.1957, Blaðsíða 34

176
HELGAFELL
ódýrari og sýkilskæðari lyf hafi nú leyst það
að nokkru af hólmi.
Áhrif alkohóls á slímhúðir eru í flestum
atriðum svipuð _og á hörund, en gerð og
eðli slímhúða valda því, að viðbrögð þeirra
verða meiri. Kemur það einkum fram í ert-
ingu, sem við endurtekningu veldur roða,
bólgu og sviða, ef um sterkt alkohól er að
ræða.
Nýting og efnaskipti
Alkohól er eitt af þeim sárafáu efnasam-
blöndum, sem blandazt geta óbreytt súrefni
líkamans og nýtzt þegar í stað sem orku-
gjafi. Þau efnasambönd, sem alkohól mynd-
ar við bruna, eru meinlaus, og ætíð til staðar
í líkamanum. Þegar alkohóls er neytt sem
svarar 10 rúmsentímetrum á klukkustund,
brenna h. u. b. 98% af því í lifrinni, það
breytist í ediksýru, síðan í kolefnistvísýring
og vatn. Þau 2%, sem eftir eru, skiljast
óbreytt út úr líkamanum í þvagi og andar-
drætti. Á þennan hátt mundi alkohól uppfylla
allt að 40% af hitaeiningaþörf meðalmanns.
Fæðugildi alkohóls er því augljóst.
Nú ber þess að gæta, að alkohól þarf ekki
að meltast í venjulegum skilningi þess orðs.
Dvöl þess í maganum getur því verið stutt,
ef ákveðin skilyrði eru fyrir hendi, sem síðar
verður drepið á. Nokkur hluti þess, sem
neytt er, stundum allt að 20%, fer út í blóð-
rásina gegnum slímhúð magans, aðal-
magnið færist niður í þarma og er tekið
upp þar. Það finnst í blóðinu þegar eftir
neyzlu, og meðan nokkuð er eftir óunnið.
Efnaskipti alkohóls fara að langmestu leyti
fram í lifrinni, eins og áður er sagt, og hraði
þeirra er því kominn undir stærð, starfsemi
og heilbrigði lifrarinnar, en ekki líkams-
stærð, eins og margur hyggur. Fleiri atriði
koma vitanlega til greina, en lifrin hefir
aðalhlutverkið í þessum efnaskiptum.
Rannsóknir, sem gerðar hafa verið á dýrum,
sýna, að ef numinn er brott hluti lifrarinnar,
stendur efnaskiptahraði alkohólsins í beinu
hlutfalli við stærð lifrarhlutans, sem eftir er
skilinn.
Ef meira alkohóls er neytt en lifrin getur
hagnýtt hverju sinni, hleðst afgangurinn upp
í blóðinu, þegar komið er að þeim takmörk-
um, sem útskilnaður í andardrætti og þvagi
leyfir. Ef þetta alkohól er nægilega mikið,
veldur það ásvifi.
Sjálf efnaskipting alkohóls fer fram með
hjálp ýmissa efnakljúfa og gerhvata (fer-
mentj. Síðan berast frumefni alkohólsins til
vöðva og annarra líffæra, þar sem þau eru
hagnýtt eins og önnur næringarefni. Þess ber
að gæta, að án efnaskiptastarfsemi lifrar-
innar geta vöðvar og aðrir vefir líkamans
aðeins hagnýtt sér sáralítið af alkohólinu.
Upptaka alkohólsins frá maga er hröð í
byrjun, en hægir brátt á sér, jafnvel þótt
nægilegt alkohól sé til staðar. Bæði upptaka
frá maganum og færsla alkohólsins niður
í þarma er hægari, ef aðrar fæðutegundir
eru í maganum. Bjór er hægur í upptöku
vegna sykurs og annarra næringarefna, sem
í honum eru. Ásvifs gætir eigi, meðan alko-
hólið er að mestu í maganum, en færsla
þess niður í þarma byrjar skjótt, ef engar
sérstakar ástæður hindra, upptakc þess í
blóðið, efnaskipti og útskilnaður. Það alko-
hólmagn, sem neytt er, er því raunverulega
aldrei til staðar í líkamanum að frádregn-
um nokkrum andartökum í byrjun. Sé neyzl-
an hæg eða alkohólið mjög þynnt, getur
mikill hluti þess, sem neytt er, verið brunn-
inn og útskilinn, þegar drykkju lýkur. Neyzla
ákveðins alkohólmagns gefur því harla
litlar upplýsingar um ásvifsmöguleika, ef
ekki er vituð tímalengd neyzlunnar, magn
og gerð magainnihaldsins og önnur þýðing-
armikil atriði.
Fyrir kemur, að upptaka alkohóls frá
maga og þörmum er óvenju hröð og aukn-
ing þess í blóðinu að sama skapi snögg og
mikil. Gildir þetta einkum, ef sterks drykkj-
ar er neytt á fastandi maga. Hleðst þá blóð-
ið alkohóli, áður en lifrin hefir tíma til efna-
skiptastarfsemi, og heilinn, sem er mjög
blóðrlkur, fær snögglega mikið alkohólmagn.
Til þessa fyrirbæris eiga snögg ásvif rætur
sínar að rekja.