Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Qupperneq 18

104
HELGAFELL
Og Þórbergur heldur áfram:
Ég hef aldrei skilið, hvað menn geta lagt á
sig mikið erfiði til þess að krækja sér í ýmis
veraldargæði, sem þeim virðist ekki vera nein
lífsnauðsyn að ná. Venjulega byrja þeir með
að komast upp á kvenmann og þykjast hafa
vaxið að manndómi. Það er frumstæðasta
ástríða mannsins. Þetta eitt endist þeim þó
ekki til lengdar og þá fer þá að langa eftir
að safna auðæfum. Þeir halda áfram að safna
og safna og aldrei liafa þeir safnað svo miklu,
að þeim finnist þeir vera búnir að fá nóg.
Þetta er eins og helgar bækur lýsa þorstan-
um í helvíti. Og þeir geta lagt svo mikið að
sér til að reyna að fullnægja þessari blekk-
ingu í sjálfum sér, að þeir eru orðnir úttaug-
aðir menn langt fyrir aldur fram. Peninga-
græðgi er mjög slæm fyrir taugarnar og hjart-
að og æðakerfið. Aðrir leggja mikið kapp á
að geta sallað náungann í fótbolta, stangar-
stökki, kringlukasti og þrístökki, sem ég held
að sé auvirðilegasta stökk í lieimi. En samt
verða menn heimsfrægir fyrir það. Enn aðrir
sækjast eftir því að komast til valda, verða
dýrkaðir af fólkinu sem alþingismenn, ráð-
herrar eða annað því um líkt. Svo eru þeir,
sem keppa eftir að verða frægir fyrir að
skrifa bækur, yrkja kvæði, möndla óperur.
Allt stafar þetta frá cinu og því sama: ein-
hverri vöntun í manninum, einhverju and-
legu tómi, sem er verið að strcfa við að
fylla. En það skrítna við þetta er það, að
tómið fyllist aldrei. Og maðurinn er í raun
og veru tómur og jafnvesæll að vegarlokum
sem í upphafi leiðarinnar. Þetta er eitt af
því skrítna við lifið. Tómið verður aðeins
fyllt með því að losa sig við strefið við að
fylla tómið. Losa sig við persónuleikann, sem
ég er frægur fyrir' að liafa kallað svo, því
strefið á rætur sínar í persónuleikanum. Hann
er hnútarnir í sálarlífinu. Þegar menn hafa
leyst þá, ljóma þeir eins og fagurt ljós. En
komdu hérna fram snöggvast og heilsaðu
henni Imbu litlu Fálu. Ilún er fjögurra ára.
Hún er að læra ballett og lofaði að kenna
mér, en hefur svikizt um það. Ég gat lært
Möllersæfingar af sjálfum mér . . .
Og svo göngum við inn í stofuna aftur og
Þórbergur tekur upp þráðinn:
— Já, þá verða þeir eins og fagurt ljós. Þá
er persónuleikinn dauður að eilífu og menn
eru komnir í kompaní við allífið. Margir
halda, að kompaníið við allífið þýði slokknun
einstaklingseðlisins. En þessu er öfugt farið.
.Maður með „persónuleika" er aldrei sjálfstæð-
ur maður. Hann er alltaf að taka tillit til sjálfs
sín og þar með hefur hann gefið sig undir
þrældóm annarra. Hann er að hugsa um pen-
ingana sína, mannorðið sitt, stöðuna sína,
frægðina sína. En sá, sem hefur leyst linúta
persónuleikans, hugsar aðeins um sannleik-
ann. Hann cr ckki að hugsa um að vera neitt,
né verða neitt. Hann er.
— En hvernig er bezt að losna við persónu-
leikann. Mcð því að fara í klaustur?
— Nei, 'ég held bænagerðir hjálpi manni
ekkert í þcssum efnum. Þær leysa ekki linút-
ana, þær bara færa þá svolítið til. Menn hafa
haldið að kirkjan og trúarbrögðin hjálpuðu
þeim til þroska. En ég held þau verki öfugt.
Þau binda menn í dogmur og færa í fjötra
hindurvitna og hleypidóma og trúarhaturs,
sem ná valdi á manninum og deyfa hann frá
að hugsa sjálfstætt. Ég held að eina leiðin til
að leysa hnútana sé sú að skilja sjálfan sig og
lífið til hlítar. Það getur mörgum fundizt það
erfitt, það getur kannski tekið þá nokkur jarð-
líf. En ég held, að önnur leið sé ekki hugsanleg.
Trúarbrögðin hafa haldið mönnum í andleg-
um viðjum og varnað þeim að skilja og verða
andlega sjálfbjarga. Þess vegna liggur allur
þorri manna hundflatur og getulaus frammi
fyrir hvers konar áróðri og eru orðnir svo
andlega villtir, að það má segja þeim í dag,
að það sé hvítt, sem þeim var sagt svart í
gær. Og menn hafa ekki við að trúa. Þó að
eitthvað gott kunni að liggja eftir kirkjuna,
þá er það hafið yfir allar efasemdir, að hún
hefur unnið meira skemmdarverk á sálum
manna en nokkur önnur stofnun í heiminum.
— En heldur þú ekki, að kirkjan gæti gert
gagn?
— Jú, það gæti hún, ef hún breytti sér í
þekkingarstofnun og hætti við þetta háfleyga