Nýtt Helgafell - 01.04.1959, Blaðsíða 52

46
HELGAFELL
IV. Mýrasýsla, með 2328 manns, 1 þing-
mann.
V. Snæfellsness, Dala, og Barðastrand-
arsýsla og ísafjarðarsýsla, með
14037 manns, kysi 6 þingmenn.
VI. Stranda, Húnavatns, Skagafjarðar
og Eyjafjarðarsýsla, með 16813
manns, kysi 7 þingmenn.
VII. Þingeyjar, Norður og Suðurmúla-
sýsla, með 12764 manns, kysi 5
þingmenn."
Síðan er sýnt fram á það, að með þessu
móti yrði hlutfallið milli fólksfjölda og
þingmannatölu nokkuð svipað um land allt,
frá 2305 til 2598 íbúar á þingmann. „Það væri
að minnsta kosti miklu réttlátara hlutfall
en nú er; annað mál er, hvort kosningun-
um yrði komið svo fyrir, að kjördæmin
gæti haft þessa stærð“.
Eftir er að geta um það atriði í grein
Indriða, sem kannske er merkilegast. Þar
er í fyrsta sinni, svo að mér sé kunnugt,
minnzt á hlutfallskosningar, ,,en þar eð
það ef til vill er álitið liggja fyrir utan
verkahring tímaritsins að mæla með póli-
tískum uppástungum, sem ganga í ákveðn-
ar stefnur, skal þeirra aðeins lauslega get-
ið hér“, segir Indriði og heldur síðan áfram:
„Hlutfallskosningarnar gæti verið
annaðhvort fyrir allt landið í einu,
þannig, að hver kjósandi veldi 30 þing-
menn, eða þá þannig, að landinu væri
skipt í nokkur kjördæmi, t. d. 6, sem
hvert veldi svo 5 þingmenn, og ætti
þannig hver kjósandi að velja 5. Þess-
ar kosningar yrði sjálfsagt að fara
fram skriflega og helzt þannig, að hver
kjósandi mætti velja heima hjá sér og
senda seðilinn með nöfnum hinna kosnu
til kjörstaðarins á einhvern lögboðinn
hátt, sem gæfi tryggingu fyrir því, að
seðillinn væri óbreyttur og frá réttum
kjósanda“.
Síðan er þessu lýst nánara, en ekki er
mér kunnugt, að aðrir tæki upp hugmynd-
ina í bili. Þó kann það að hafa verið fyrir
áhrif frá þessari ritgerð, að nokkrum ár-
um seinna komst hlutfallskosning til
nefnda inn í þingsköp Alþingis.
igoi—/907:
Ardegid' kallar
T Tm síðustu aldamót er nýr vorboði 1
hugum manna á íslandi. Krafan um
innlenda stjórn yfir íslenzkum málum er
að komast til framkvæmda, og við fall aft-
urhaldsins 1 Danmörku, náðist lieimastjórn
fyrr en á horfðist um skeið. Menn vildu
hrinda í rústir og byggja á ný, allsstaðar
þar sem þeir sáu eitthvað feyskið í þjóð-
félaginu. Andinn frá árunum fyrir þjóð-
fundinn er vaknaður aftur. Og þær hug-
sjónir frelsis og framfara, sem nú spretta
upp, verða enginn góu-gróður.
Ranglæti kosningalaganna kemur enn á
dagskrá. Kosningarrétturinn er gerður
miklu almennari en áður, kjörstöðum f jölg-
að, til þess að gera mönnum auðveldara að
sækja kjörfund, kosningar gerðar leynileg-
ar.
Misrétti kjördæmaskipunarinnar var eitt
þeirra atriða, sem menn vildu leiðrétta.
Þegar fjallað var um frumvarp til kosn-
ingalaga á Alþingi 1901, lét nefnd sú, sem
málið hafði til meðferðar í neðri deild, í
ljós, að hún vænti þess, að stjórnin veitti
þörfinni á nýrri kjördæmaskipun sérstaka
athygli og undirbyggi það mál svo fljótt
sem föng væru á, einkanlega með því að
leita álits yfirvalda og héraðsstjórna um
það, hvernig heppilegast myndi að skipta
landinu 1 kjördæmi með hliðsjón af íbúa-
fjölda, kjósendatölu og landsháttum.
Á Alþingi 1902 kom fram tillaga um að
skipta landinu í 30 einmenningskjördæmi.
Var hún felld, meðfram vegna þess, að það
lá í loftinu, að þingmönnum yrði fjölgað,
en neðri deild samþykkti þingsályktun um
að skora á stjórnina að leita álita „allra
sýslunefnda og bæjarstjórna um það,
hvernig kjördæmaskipan mundi haganleg-