Alþýðuhelgin - 15.01.1949, Blaðsíða 7

ALÞÝÐUHELGIN
15
AÐ tafli.
Víða í íslenzkum fornritum er geL
iö um ýmis konar töfl og teningsköst,
sem menn höfðu sér til dœgrastytt,
‘ngar og skemmtunar. Mun sú íþrótt
hal'a haldizt við allar eymdaraldir
bjóðarinnar. enda fáar dægrastytting.
tiltækilegri í fásinninu. Jón biskup
Arason yrkir vísu um tafl, á fyrri
iúuta 16. aldar. Síra Sigfús Guð.
^undsson á Þóroddsstað (d. 1597)
núnnist einnig á tafl í Heimsádeilu
s'nni, þar sem hann lýsir hátterni
iandsmanna með svofelldum orðum:
,,Drekka fast og dansa með
dreissa á góðum klæðum,
fá sér eina frillu á beð
með fögrum afmorskvæðum,
tala og tefla greitt" o. s. frv.
Skáktafl virðist hafa verið altítt hér
ó landi á 16. og 17. öld. Sanna það
ýmsar heimildir, sem hér verða eigi
hefndar. Er jafnvel líklegt, að skák.
tafl hafi verið iðkað hér stórum meira
en meðal alþýðu annarra landa. Svo
mikið er víst, að útlendir menn, sem
um þjóðina rita á þessum tímum,
býsnast ákaflega mikið yfir taflkunn.
úttu iandsmanna og þaulsætni þeirra
við skákborðið. Raunar tekur enginn
hiark á því, sem stórlygarinn Blefken
segir í hinum alræmda pésa sínum, að
íslendingar liggi í rúminu marga
daga um vetrartímann og tefli skálc.
tafl. Það er eflaust líka stórlega orð.
um aukið, sem Peder Clausson segir,
að íslendingar séu svo frábærir skák.
menn, að þeir séu stundum viku eða
lengur með sama taflið, þótt þeir taki
góða skorpu á hverjum degi. Ýmsir
fleiri láta þess getið, að íslendingar
séu skákmenn góðir, án þess að segja
heinar reyfarasögur um skáklist
þeirra. Er fullvíst, að íslendingar
hafa á þessum tímum, og það allt fram
á 18. öld, haft mikið skákorð ú sér í
útlöndum.
íslenzk tunga ber þess einnig ýms.'
ar menjar, að hér hefur verið mikið
teflt, bæði manntafl og teningatöfl af
ýmsu tagi. Fara hér á eftir nokkrir
málshættir og orðtæki, sem dregin
eru a£ tafli. Fróðlegt væri, ef þeir
lesendur þessara lína, sem kunna
fleiri málshætti og orðatiltæki um
tafl, rituðu það niður og sendu „Al.
þýðuhelginni" til birtingar.
Málshættir um tafl.
Auðurinn bætir alla skák, ef ei er
máf á borði.
Ein bót nægir í senn, segja allir
skákmenn.
Fiplar hönd á feigu tafli.
Hver má tefla við þann kost, sem
hann hefur upp tekið.
Ljúft er að tefla þá vel fellur.
Mér er annað tíðara en um tafl að
ræða.
Mörgum misteflist fyrir síns mis.
gánings skuld.
Mörgum tekst vel upp, sem teflir
illa að lyktum.
Sá á leikinn, sem síðar teflir.
Sá verður að tefla á tvær hættur,
sem vinna vill.
Sjaldan vinnur taflmaður fyrsta
tafl.
Skýzt um skák hverja.
Svo er hver leikur, sem að heiman
er ger.
Teflir hver um tvo kosti, að tapa
eða vinna.
Treystu ei tafli hálfunnu.
Það er skák og jafntefli, ef báðir
bera minnkun úr málum.
Það eru taflslok, ef leikið er í
stanz.
Orðtæki um tafl.
Að vera kominn í mát með eitthvað.
Að þola (standast) ekki mátið.
Að skáka í hróksvaldi.
Að skáka í því skjólinu.
Að færa sig um reit.
Að tefla á tvær hættur.
Að sjá sér leik á borði.
Að tefla við páfann (bregða brólc.
um).
Að þykjast sjá taflslok á málum
sínum.
Brögð i tafli.
Eitthvað bætir úr skák.
Um lífið að tefla.
VERÐLAUNAVÍSUR.
Þótt gamla Alþýðublaðið (1906—
’7) væri lítið og hefði eigi mikið rúm
fyrir skemmtienfi, birti það þó ýmis.
legt af léttu og gamansömu efni, þar
á meðal skríllur -og lausavísur. í 5.
tbl., 25. marz 1906, gat að líta eftir.
farandi greinarstúf:
„Margir kunna vísu eina eftir Bólu.
Hjálmar, sem er einkennileg að því
leyti, að í henni eru 25 té. Hún er
svona:
Þáttur tættur flýttur fléttur
fleyttur létti.
Háttur bættur, hnýttur, sléttur
hreyttur detti.
Alþýðublaðinu liefur borizt vísa,
sem í eru 36 té. Hún er svona:
Eitt sinn þeyttust út um nótt
átta kettir, hratt og létt.
Tuttugu rottur, títt og ótt,
tættu og reyttu á sléttri stétt.
Hver, sem sendir Alþýðublaðinu vel
kveðna vísu, um sjálfstætt efni, sem
í eru fleiri té en þessari, fær 1. árg.
af blaðinu að launum. Þetta gildir
einnig um aðra stafi en té, ef þeir
koma fyrir oftar en 36 sinnum í sömu
vísu.“
Árangur þessarar samkeppni var
birtur í blaðinu 30. maí. Voru þar
prentaðar tvær vísur, sem þóttu upp-
fylla hin settu skilyrði. Þær voru
þessar:,
Við barn.
Nonna hlynni’ og ann ég enn,
enn ber kinnin roðann sinn.
Nonni að vinna nennir senn,
Nonni’ er inn við faðminn minn.
(37 ,,n“.) L. Th.
Um liest.
Hratt 6 spretti Höttur létt
hljótt út þeyttist fljótt um nótt.
Tættlum fletti títt af stétt
tuttugu’ og átta hratt og ótt.
(37 ,,t“.) J. P. Jónsson.
Ef til vill vilja einhverjir hagyrð.
ingar nú spreyta sig á þessari brag.
þraut. Hnekkið hinu gamla meti og
sendið árangurinn hingað til blaðs-
ins!