Alþýðuhelgin - 19.02.1949, Blaðsíða 6
54
ALÞÝÐUHELGIN
Araba hofðu farið sigurför allt til
Svartahafsstranda. Konstantinópel
hefði fyrr eða síðar orðið að gefast
upp fyrir hinum Múhameðsku umsát-
ursherjum, þegár hungrið hefði farið
að sverfa að, og gríska ríkið allt fall.
ið í hendur Araba. Þá hefði Aröbum
ekki orðið erfitt um vik að leggja
undir sig Dónárlöndin og breiða
ríki sitt þaðan til Austur.Evrópu.
•Ekkert af hinum vesölu smáríkjum
norðan gríska keisaradæmisins hefði
getað veitt Aröbum verulega mót-
spyrnu. Múhameðstrú hefði þá
breiðzt út um alla Suðaustur.Evrópu
og Austur.Evrópu í stað hinnar
grísku katólsku. Hálfmáninn mundi
ljóma í musterum Belgrad, Budapest,
Bukarest og Moskvu enn í dag, í stað
gríska krossins.
Sú merlcilega tæknilega uppgötv-
un, sem geröi það fært að búa til
gríska eldinn og nota hann, hafði
heimssögulega þýðingu, meir en
menn almennt gera sér í hugarlund.
Gríska keisarcdæmið stóð enn í rúm-
ar 7 aldir með allri sinni merkilegu
borgamenningu, þar varðveittist liinn
grísk.rómverski, klasaiski arfur, sem
síðan varð heiminum svo dýrmætur.
Þó gríska lceistaradæmið stæði í
tæknilegu og menningárlegu tilliti
ofar öllum öðrum ríkjum, var hern-
aðarmáttur þess ekki meiri en það,
að það gat aðeins varið landamæri
sín eftir 700, en ekki fært þau út.
Grikkland, Makcdónía, Þrakía og
meginhluti Litlu.Asíu voru einu lönd.
in, sem að staðaldri lutu Grikkjakeis-
ara. En lengi vel gátu keisararnir hald.
ið þessum löndum. Hinir norrænu
víkingar véittu þeim margar atlögur á
10. öld, en biðu ávallt ósigur. Frægust
er viðureignin við væringjana i Sæ.
sviðarsundi 941, þegar gríski cldui'-
inn gereyddi flota þeirra. Síðar urðu
væringjarnir að láta sér lynda að
ganga á mála hjá keisaranúm í Kon.
stantinóþel, sem þeir kölluðu konung.
inn í Miklagarði. Miklar voru þær
sögur, sem fóru af MiklagajjjSsríkinu,
auðlegð þess, slcrauti og menningu,
bæði á Norðurlöndum, suðuriicimi og
í Austurálfu, og allsstaðar stóð mönn-
um ógn af því kynjatundri, sem kall.
aðist gríski eldurinn. Múhameðstrú.
armenn töldu djöfulinn hafa fundið
upp gríska eldinn, til hjálpar hinum
vantrúuðu. Þó reyndu þeir að búa til
grískan eid, án árangurs.
Hinir grísku vísindamenn í Kon-
stantinopel, eða réttara sagt, örfáir
útvaldir menn í hópi þeirra, varð.
veittu leyndarmálið kynslóð ettir
kynslóð. Nú er enginn, sem veit hvern.
ig gríski eldurinn var búinn til, en
margt bendir á, að hér hafi* verið um
efnablöndu að ræða, sem í var stein-
olía, asfalt og mörg fleiri efni. Það
voru til margar tegundir af gríska
eldinum; samkvæmt gömlum grískum
ritum voru sumar svo stei'kar, að þær
gátu unnið bæði á steini og stáli.
Einkennilegt er það, að gríski eldur.
inn var öflugastur þegar lionum var
beitt á sjó cða vatni. Það virðist svo,
sem hér hafi verið að verki efna.
blanda, sem var eldfimust ef hún
snerti vatn eða kom í nánd við vatn.
Á hvern hátt Grikkir gátu sent þessi
eidskeyti til arabisku skipanna, oft
töluvert langar leiðir, er öllum hulin
ráðgáta. En í frásögnum væringjanna
er talað um það, að Grikkir hafi kast-
að smátúþum í skip þeirra eða jafn.
vel yfir á þau, þegar þeir börðust í
návígi, og af þessum túbum hafði
myndazt óslökkvandi eldur, sem að-
eins sakaði skip væringjanna svo
þau brunnu til agna, en sakaði ekki
grísku skipin hið minnsta. Þetta bend-
ir á, að Grikkir hafi þekkt mjög
sterkar og tryggar varnir gegn
þessu eldvopni. Það' er líka sagt í
grískum ritum og ítlöskum, að hægt
sé að vei'jast gríska eldinum með því
að smyrja skipin edikblöndu, vín.
smurningi o. fl.
Árið 1204 náðu ítalskir krossfarar
og franskir, sem þá voru staddir sem
gestir í Konstantinópel, borginni og
þar með gríska keisaradæminu, á
sitt vald. Þeir gerðu þetta með til-
styrk grískra uppreisnarmanna á svo
skyndilegan hátt og óvæntan, að litl.
ujn vörnum varð við komið. Þeir
misstu gríska keisaradæmið aftur 60
órum síðar, en það lamaðist svo við
þetta, að það var aldrei annað en
skuggi af sjálfu sér upp frá því. Tvrk
ir höfðu á 13. öld náð svó mikilli
fótfcstu í Litlu.Asíu, að þeir bægðu
Byzansmönnum að mestu á burt
þaðan. Um rniðja 14. öld fóru þeir
yfir á Balkanskagann og lögðu hann
smám saman allan undir sig. 1453
tóku þeir Konstantinópel. Þá var
púðrið og byssúrnar komin til sög.
unnar fyrir löngu, en gríski eldurinn,
eða að minnsta kosti hinar kröftug-
ustu tegundir lians, gleymdar að
mestu. í lok Miðalda var svo komið,
að enginn vissi framar hvernig átt1
að búa til gríska eldinn. Aðeins
minningar um hann voru eftir. HaN1
hafði kulnao út með hinni deyjand1
menningu grísk.býzantíska ríkisins-
FYRSTA BIFREIÐIN . . .
Frh. af 52. síðu.
engin áhrif á hann. Það er eins o&
með brimhljóðið: maður veit ekkd't
af því, heyrir það í raun og vei'11
ekki, nema maður hlusti sérstakleg'3
eftir því.“
,,Já, það er bara niður fyrir eyr'
unum á manni.“
Geir verður hugsi og segir:
„Þessi bifreið .. . hún . . . hún er
merkileg. Hún styttir allar leiðir-
Hún getur breytt öllu. Hún getur búið
til ný þorp og tæmt önnur. . . . Hun
getur búið til ný lífskjör fyrir fóHc;
já, búið tíl nýtt fólk. . . . Bifreið g*fi
kannske flutt vörur . . . þotið xnc®
þær milli staðanna. . . . Hún getx,r
gert vagninn og vagnhestinn óþai'f3,
. . . Mér finnst einhvern veginn eillS
og að allt hafi bneytzt hérna í da£'
Þetta hljóð í bifreiðinni liggur í l°fi'
inu. Það er vélahljóð. Þú manst geff;
ið í mótorbátunum, hvað það breyff|
miklu, já, bara hljóðið eitt breyff|
svo miklu. . . . Ég veit ekki, en • • •
„Mótorbátarnir breyttu nú bar3
því, að það var hægt að sækja lengra.
Þetta er eitthvað rugl í þér me (
hljóðið. Liggur í loftinu, svo sem. • •
En það er eins og Geir Geirsse0
eigi eitthvað ei'fitt með að sl<ýra
þetta. Hann verður gremjulegur
svipinn, eins og hann kenni til unda11
einhverju. Hann bandar með hen '
inni, reynir að túlka með sveiflunnl
eitthvað, sem hann á ekki orð yffr-
„Það er uxxdarlegt. Það skilur eng-
inn nema sumt, svona það, sem er
beint fyrir augunum, anda hlutann8’
líf steinanna, sjávarins, loftsins’
jarðarinnar — allt, það skiljið Þ1,
ekki. Og þó er það ái’eiðanlegn ]
okkur öllum. Guðni í Skuld skífcfl
þetta, eini maðurinn. Það er undnr'
legt, en ég finn þetta . . . það er
stundum sárt að finna þetta . .
Svo þagnar hann, strandar,
bi-únaþungur og myrkur á svipirirl'
Skarpi segir síðan, fullorðinsl,eCur]
næstum roskinn og þó aðeins 17 alf'
„Eigum við ekki að fara vestui' ur
og líta á stykkið? Ég hef nú ekkj
mikla trú á svona hóstandi lijólatík-
á
ef