Alþýðuhelgin - 05.03.1949, Blaðsíða 2

66
ALÞÝÐUHELGIN
arnir, ssm þangað fluttu, hafa sýni-
lega metið bækur sínar svo mikils,
að þeir hafa tekið þær með sér yfir
hafið, þrátt fvrir fátækt og flutnings.
erfiðleika, og varðveitt ákaflega vel.
Hafa verið í Vesturheimi furðulega
margar og góðar íslenzkatr bækur í ein-
stakra manna eigu, en því miður var
of seint hafizt handa um að forða
þeim frá glötun og ná þeim hingað
heim. Af eðlilegum ástæðum hafa
afkomendur landnemanria í annan og
þriðja lio liaft minni áhuga á bókun.
um en ættfeður þeirra, þar eð margir
þeirra kunna ekki íslenzka tungu, sízt
til fullnustu.
PAPPÍRSSÖFNUNIN MIKLA.
í síðustu heimsstyrjöld fór fram
mikil pappírssöfnun í Kanada, og
mun þá hafa faxúð forgörðum mikið
af gömlum, íslenzkum bókum. Bif-
reiðar frá pappírssöfnun þessari fóru
aö hverju liúsi í borgum og' heim á
hvert býli til sveita og tóku á móti
ölíuin þeim pappír, scm fólk vildi af
hendi láta. R'æður að líkum, að
margt íólk af íslciizkum ættum hefur
þá gripið tækifærið og losað sig við
ýmislcgt gamalt ,,bókadrasl“, sem það
taldi litla eign í og aðeins til óþrifa.
Glöggt dæmi um það, hverju fieygt
var í þessari smölun, er eftirfarandi
atvik. Gamall, íslenzkur bóndi, sem
vit hafði á bókum, kom að einum
pappírsvagninum og lcit af hendingu
yfir kösina. Dró hann þar upp úr
hrúgunni Klausturpóstinn allan, á.
gætt cintak, og fékk orðalaust að
skipía á honum fyrir tvo poka af dag-
blöðum og umbúðarusli. Gangvcrð á
Klausturpóstinum er nú 1500-—2000
kr., eftir gæðum eintaksins.
Mjög lítið hafði vcrið um söfnun
íslenzkra bóka í stærri stíl vestan
hafs fram á heimsstyrjaldarárin 1039
—’45. Af þeim sökum, þar eð eftir.
spurnin efíir sl'íkum bókum var því
nær engin, gcrði yngri kynslóðin sér
litla grein fyrir því, að hér var um
fjárhagslegt verðmæti að ræða. Einu
bókasafnarar vestra, sem verulega
kvað að, mun.u hafa verið síra ,Rögn-
valdur Pétursson, Hjörtur Þórðarson
og Ragnar H. Ragnars. Auk þeirra
hafði Halldór prófessor Hermannsson
einnig safnað bókum í íslendinga.
byggðum, er hann var að íylla í eyð-
ur Fiskesafnsins.
Þrátt íyrir það, hve mikið hefur
vafalaust giatazt af íslénzkum bólr.
um vestan hafs, hafa þó borizt þaðan
hingað heim undanfarin ár margar
bækur, sem mikill fengur var að.
SAFNENDUR BÓKA.
Allt fram undir síðustu aldamót
var meginstofn fornra bóka íslenzltra
í sveitum landsins. Eftir að einstakir
menn, einkum í Reykjavík og öðrum
kaupstöðum, hófu bókasöfnun í stór.
um stíl, hefur verið höggvið mikið
skarð í bókaeign þessa úti um sveitir.
Bókasöfnun er eigi óáþelck veiði-
mennsku, enda af engu minna kappi
rekin. Renndu bókaveiðimenn færi
sínu víða um land og drógu í söfn sín
það af fágætum bókum, hvaðanæva
úr byggðum, sem til fréttist og falar
voru.
Akv'æðamestir bókasafnarar eftir
síðustu aldamót munu hafa verið
Benedikt S. Þórarinsson kaupmaður,
Kri$tján Kristjánsson fornbóksali og
Þorsteinn Þorsteinsson sýslumaður
Dalamanna. Safn Bencdikts var, svo
sem kunnugt er, gefið Háskóla ís.
lands, safn Kristjáns selt Harvardhá-
slcóla í Bandaríkjunum, en Þorsteinn
sýslumaður á sitt safn ennþá og eyk.
ur það stöðugt. Margir aðrir komu
sér síðar upp merkum, og ágætum
söfnum, þar á meðal Sigurður pró-
fesscr Nordal, Þorvaldur verzlunar-
maður Guðmundsson, Davíð skáld
Stefánsson, Þorsteinn M. Jónsson
bóksali, Bogi Ólafsson yfirkennari og
Helgi Tryggvason bókbindari. Er
hinn síðastnefndi einkum lcunnur
fyrir blaðasöfnun sína.
Á síðustu cinum til tveimur ára-
tugum hafa fjölmargir dugandi bóka.
safnarar bætzt í hópinn, sumir hafið
alhliða bókasöfnun, en aðrir bundið
sig við einstaka flokka bóka, svo sem
Ijóðmæli, rímur, leikrit, riddarasög-
ur, innlendar skáldsögur o. fl. Af
þessum síðari ára „verkamönnum í
víngarðinum" mun Gunnar Hall
verzlunarstjóri vera langsamlega at.
kvæðamcstur. Hefur hann á rösklega
tíu árum komið sér upp mjög stóru
og afar merkilegu safni íslenzkra
bóka, cg eru nú talin áhöld um hvor
eigi meira og verðmætara safn, hann
eða Þorsteinn Dalasýslumaður, sem
fram að þessu hefur verið „konungur
safnaranna". Þorsteinn á allra ein-
staklingá mest safn guðsorðabóka, en
Gunnar mest rímnasafn og auk þess
vafalítið stærst saín fornnorrænna
bókmennta, sem til er í eins manns
eingu hér á landi og þótt víðar væri
lcitáð. Bókasafn Gunnars Hall er ekki
aðeins stærsta eða annað stærsta
einkabókasafn hér á landi heldur eru
þar einnig valin eintölc bóka, vandað
og smekklegt band og umgengni öll
til fyrirmyndar.
Þó að Gunnars Hall hafi hér verið
sérstaklega getið, þar eð segja má að
hann beri höfuð og herðar yfir alla,
sem fengizt hafa við bókasöfnun síð.
ustu árin, lxafa margir aðrir Reykvílc-
ingar komið sér upp góðum og mikl.
um bókasöfnum. Ástæðan til þess, að
fleiri nöfn eru eigi nefnd hér, er
einkum sú, að erfitt er að gera upp á
milli manna, þar eð um svo marga
góða safnara er að ræða.
Af bókasöfnurum utan Reykjavík-
ur. auk þeirra, sem fyrr hafa verið
nefndir, mun einkum mega nefna þrjá
mjpg ötula safnara: Síra Einar Stur.
laugsson á Patreksfirði, sira Helga
Konráðsson á Sauðárkróki og Friðjón
bæjarfógeta Skai'phéðinsson á Akur-
eyri. Einnig er sérstök ástæða til að
geta Einars Guðmundssonar á Reyð.
ai-firði, sem á gott safn bóka, en einn-
ig stórt og msrkilegt handritasafn.
FORNBÓKSALA OG OKUR.
Þess hefur gætt nokkuð, að sumir
hafa litið fornbóksala óhýru auga og
talið þá hálfgerða okrara, sem keyptu
á lágu verði bækur af fáfróðum al.
múga og seldu aftur fyrir stórfé.
Þessi skoðun mu'n að verulegu leyti
stafa af vanþekkingu almennings á
verðgildi gamalla bóka. Sumir eru
haldnir þeirri meinloku, að halda að
allar gamlar bækur hljóti. að vera
mjög verðmiklar. Kunnugir vita, að
svo þarf ekki alltaf að vera. Ýmsar
bækur frá 19. öld, einkum þær, sem
prentaðar voru í stórum upplögum
eða gefnar út hvað eftir annað, eru í
sáralitlu verði. Eitt eftirminnilegasta
dæmi, sem ég man eftir í þessu sam-
bandi, er um konu nokkra, sem kom
til mín með hugvekjur Péturs bisk.
ups og spurði, hvað ég vildi gefa fyrir
bókina. Bauð ég henni þrjár krónur.
Konan varð æf við, lét falla mörg orð
og stór um ósvífni fornbóksala og
fullyrti, að bókamaður hefði sagt sér,
að þessi bók væri áreiðanlega hundr-
að króna virði. Svo vel vildi til, að
ég átti þrjú eintök af þessari afar al-
gengu og lítt eftirspurðu bók. Brá ég
grsitt við, greip eintökin út úr hill-
unni.og bauö konunni að kaupa þau