Alþýðuhelgin - 12.03.1949, Blaðsíða 4

• i o .} f.Cl 3 §,11U j iJJSiti*
76
ALÞÝÐUHELGIN

NLAUGUR OG SOLVEIG.
Þorkell hét maður, er kallaður var
hinn heimski. Hann bjó á Eirlksstöð-
um á efra Jökulsdal. Vel var hann
fjáreigndi. Því var hann kallaður
Þorkell heimski, að hann þótti kyn-
legur í mörgu og óorðvar. Hann var
einn af afkomendum Þorsteins Jök-
uls, sem bjó á Brú á Jökulsdal, óðals
jörð sinni, þegar plágan mikla byrj
aði árið 1402. Þegar hann frétti, að
bráðasóttin gekk yfir land og aleyddi
víða bæi, helzt í láglendum og fjöl-
mennum héruðum, tók hann upp bú
sitt frú Brú og flutti það allt á
,,Dyngju“ í Arnardal. Sá dalur er
lengst vestur á Brúaröræfum nær
Jökulsá á Fjöllum og var þá vel
grasi vaxinn, nú er hann mjög blás-
ínn; þó er þar enn góð beit fyrir
' hesta sumar og vetur, einkum á mel-
grasi, og hafa þeir haldið þar holdum
, og sumir gengið allan vetur úti. Þessi
£ dalur liggur í hinni afar miklu land-
eign Brúar. Svo er mælt, að Þor-
steinn — sem síðan var kallaður jök-
ull — þá er hann varð þess var, að
►. hinni bláu pestmóðu, sem fylgdi
drepsóttinni, létti af byggðunum,
£ hafi aftur flutt sig með íjölskyldu
** sína að Brú og búið þar til elli.
f Þorkell heimski átti tvö börn, sem
hér eru nefnd, Einar og Solveigu, og
voru þá bæði íulltíða, er saga þessi
gerðist. Var Solveig efnileg mær, fríð
sýnum og sköruleg, og þótti beztur
kvenkostur á Jökulsdal.
Sigurður hét maður, er aðrir nefna
Einar. Hann átti heima á Görðum,
sem þá var afbýli, byggt úr heima-
jörðinni Valþjófsstað í Fljótsdal. Sig-
urður þótti efnilegur maður, og lagði
hann hug á Solveigu Þorkelsdóttur
og bað hennar. Ekki var það að henn-
ar slcapi, en foreldrar hennar tóku
ekki því bónorði fjarri, og taldi því
Sigurður það víst, að hann mundi fá
hennar.
Árni hét bóndi, sem þá bjó á
Þorvaldsstöðum í Skriðdal (Espólin
segir hann hafi búið á Brú). Árni
átti son, er Gunnlaugur hét. Hann
var þá um tvítugt og karlmenni mik-
ið að fjöri og afli, en óbilgjarn og
áræðinn. Þá var það aldarsiður, að
tilbúningur á fötum bændafólks var
lítt vandaður og með litlu skarti, og
voru bolföt karlmanna krækt en ekki
hneppt; þóttu þeir menn oflótar, er
brugðu af þeirri venju. Gunnlaugur
Árnason hirti alls eigi urn það og
gekk í blárri peysu silfurhnepptri;
þeim fötum klæddust þá ekki nema
einstakir menn, en hann.var af því
kallaður ofláti. Gunnlaugur vildi
ráðast burt frá foreldrum sínum,
þangað sem hann fengi meira kaup,
og þar eð Þorkell á Eiríksstöðum
þurfti að fá sér vinnumann, því erfið
þótti þar fjárgeymsla og hélzt honum
illa á mönnum, þá réðist Gunnlaugur
til þeirra starfa að Eiríksstöðum.
SAGA FRA ATJANDU ÖLD.
Brátt líkaði þar öllum vel við
hann, en ekki leið á löngu, að menn
tóku eftir því, að hugir þeirra Sol-
veigar hneigðust saman, og gerðist
liljóðbært um samdrátt þeirra, og
kom svo, að Sigurður á Görðum
frétti það, og lagði hann hatur á
Gunnlaug. Ekki er þess getið, að
Þorkell meinaði þeim Solveigu sam-
vistir, en honum þótti Gunnlaugur
berást of mikið ó og láta helzt til
mikið af sér.
Solveig Þorkelsdóttir átti á, sem
henni þótti mjög væn; var hún svört,
>en höfuðið hvítt, og kölluð Glókolla.
Það bar við um haustið, nærri þeim
tíma, sem fé var tekið til vetrar-
geymslu, að Glókolla hvarf, >en fannst
eftir mikla leit steindauð, og voru
bein hennar brotin og brömluð. Sol-
veigu þótti mikið fyrir um óna, því
hún hafði haft á henni miklar mætur.
Um þessar mundir lá Hrafnkelsdal-
ur í eyði, og hafði Þorkell þar allt
geldfé sitt framan af vetrum og lét
fjármann sinn ganga þangað og telja
íéð. Þá var það trú manna, að reimt
væri í Hrafnkelsdal og hefðist óvætt-
ur nokkur við í Holknárgili eða Urð-
arteigsfjalli. Fyrir þessa og fleiri erf-
iðleika voru allflestir ekki fúsir á að
geyma þar fjár. Þegar er fjallgöngum
var lokið þetta hið sama haust, byrj-
aði Gunnlaugur að ganga til fjér Þor-
«
kels fram á Hrafnkelsdal og háttaði
svo ferðum sínum, að hann kom
ekki heim fyrr en seint á kvöldum,
með því líka að langt var til að
ganga. Aldrei vildi hann trúa því.
eða lét sem hann tryði því ekki, að
reimt væri þar í dalnum, og kvaðst
hann mundi óhræddur fara þar ferða
sinna fyrir því. Leið þannig fram á
jólaföstu.
Þá var það eitt kvöld, að Gunr,-
laugur kom seint heim og var þá
sprengmóður og litverpur í andliti,
og sýndist mönnum hann mundi
hræddur hafa orðið; en ekki vild*
hann segja neitt af því, þótt hann
væri spurður.
Næsta dag fór liann til fjár eftir
venju, en kom ekki heim það kvöld,
og töluðu menn um það og þótti kyn*
legt, en ekki lagði Þorkell neitt til
þess. Um nóttina dreymdi Solveigd,
að henni þótti Gunnlaugur koma á
glugga uppi yfir sér, alblóðugur og
illa útleikinn, og segja: „Illa var
farið með Glókollu þína um daginn,
en verr var nú farið með mig.“ Sol-
veigu varð mjög bilt við og vaknaði,
og kom hún því til leiðar, að þegar
í dögun var farið af stað að leita
Gunnlaugs. Gengu leitarmenn suður
yfir Jökulsá og fram á Vaðbrekku-
háls og eftir vesturbrúnHrafnkelsdals
allt fram undir þar sem eru landa-
merki Aðalbóls og Vaðbrekku; Þar
rennur lítil þverá ofan af hálsinum,
og er hún kölluð Skænudalsá. FundU
leitarmenn að framanverðu við ána
för eftir Gunnlaug og sáu, að hann
hafði setzt niður á stein og tálga®
spýtu. Gátu þeir séð af förum hans,
að hann hafði brugðizt hart við af
steinlnum og stokkið svo mikið ofan
fjallshlíðina beint, að einskis mannS
fótaför kváðust þeir séð hafa jafn
mikil. Röktu þeir slóðina eftir hann
og undarleg för, stór og kringlátt’
ofan á sléttu niður við HrafnkelS'
dalsá. Þar hafði Gunnlaugur veit
viðnám og orðið allhörð viðureign’
en svo hafði hann losnað og hlaup10
út dalinn, allt á mel nokkurn, sem
er rétt framan við Skænudalsána'
skammt þar frá sem hún fellur 1
Hrafnkelu. Þar hafði hann aftur tek-
ið á móti, og hafði þar orðið elin
liarðari viðureign, því grjóti var
spyrnt upp úr melnum og sparklak-
inn afarmikill. Þar lá stafur Gunn-
laugs margbrotinn og hann sjálfur '
grúfu örendur og illa útleikinn, snu'