Alþýðuhelgin - 09.04.1949, Blaðsíða 4

108
ALÞÝÐUHELGIN
Síra
Sveinn
Níelsson.
einnig lærdómsmaður góður og af-
bragðs kennari. Er eigi að undra,
þótt Guðnýju litist vel ú hinn unga
og efnilega mann, sem kominn var
á heimilið. Honum hefur og, ef að
líkum iætur, þótt mikið til heimasæt-
unnar koma, gáfna hennar og at-
gerfis. Felldu þau hugi saman og
gengu í hjónaband 21. ágúst 1827.
Hin ungu hjón reistu bú á Klömbr-
um, kotbæ nálægt Grenjaðarstað.
Bjuggu þau þar í 9 ár og eignuðust
fjögur börn. Tvö þeirra dóu kornung,
en tvö lifðu og komust til manns.
Það mun fullvíst, að Guðný þótti
„álitlega gift er djákninn á Grenjað-
arstað, gáfumaður og atgerfis, hafði
fengið hennar“. Fáar eru heimildir
um.sambúð þeirra, en þó ber öllum
saman um það, að Guðný unni mjög
manni sínum, hversu sem tilíinning.
um hans hefur verið háttað. En það
mun hafa komið í ljós er fram í
sótti, að þau hjón voru nokkuð ó-
skaplík og fóru þykkjur þeirra eigi
alltaf saman. Þó munu lítil tíðindi
hafa af því borizt út af heimilinu,
unz þar að kom í ársbyrjun 1835, að
síra Sveinn sótti um og fékk prests-
embætti á Blöndudalshólum. Sótti
hann þá um skilnað frá konu sinni,
fluttist vestur um vorið og skildi
hana eftir eystra. „Engan hafði
grunað,“ segir Sighvatur Borgfirðing-
ur, „að hann mundi sjá sig það um
hönd eftir 9 ára samvistir, að hann
vildi breyta þessu eins og' hann
gerði.“ Er það og víst, að tiðindi
þessi vöktu mikla undrun og umtal,
eigi sízt vegna þess, að Guðný tók
sér skilnaðinn ákaflega nærri. Þó
vildi hún á engan hátt hefta för
manns síns né gera honum erfitt um
vik. „Allt þetta umbar liún án þess
að mæla þar eitt orð á móti, einungis
af 'elsku til rósemdar hans, ef ske
mætti að ánægja hans yrði að
meiri“. — Síra Sveinn kvæntist
vestra árið eftir, mætri konu, og
varð aðsópsmikill klerkur og kumi-
ur fræðimaður. Hann varð maður
gamall, lézt í Reykjavík 1881.
BANASÁR.
Guðný sat nú eftir með harma sína
og horfði á bak þeim manni, sem hún
hafði einum unnað. Hún hefur verið
mjög viðkvæm kona, eins og kvæði
hennar bera glögglega með sér.
Enda reyndist svo, að hún hafði ver-
ið því sári særð, er eigi gat gróið,
heldur blæddi inn. Vorið 1835, litlu
eftir burtför síra Sveins, fór Guðný
með Jakobi mági sínum og Hildi
systur sinni norður á Raufarhöfn.
Hafa þau vaíalaust boðið henni að
dveljast hjá sér til að létta henni lífs-
baráttuna og freista þess, að fölskva
slægi á harma hennar. Þegar leið á
haustið, tók líkamsþrek G.uðnýjar að
bila. Er talið, að um þær mundir
hafi hún ort þau kvæði sín tvö, er
lengst munu halda nafni hennar á
lofti. í ársbyrjun 1836 mun hafa
verið sýnt, til hvers myndi draga; þá
var Guðný helsjúk orðin og þráði
það eitt, að öðlazt frið dauðans. And-
aðist hún á heimili systur sinnar á
Raufarhöfn 11. janúar 1836. i) Hörm-
uðu margir örlög hinnar ungu konu,
er hnigið hafði að velli með svo
skjótum og sviplegum hætti. Þegar
„Fjölnir“ kom síðan með saknaðar-
3) Hér er fylgt þeim dánardegi,
sem nefndur er í líkræðu Guðnýjar.
Dánardagur hennar er hvorki færður
inn í kirkjubók Skinnastaðapresta-
kalls (þar sem hún var jörðuð) né
Presthólaprestakalls (þar'sem hún
dó). Hefur síra Vernharði Þorkels-
syni, er jarðsöng Guðnýju, alveg
láðzt að færa nafn hennar inn í
kirkjubókina. Af þessum sökum
verður ekki úr því skorið með ör-
uggri vissu, hvaða dag Guðný dó, en
þó er fullvíst, að dánardagurinn, sem
nefndur er í Fjölni, 11. júní, er
rangur. Sighvatur Borgfirðingur
telur Guðnýju hafa látizt 13. febrúar.
Heimildar getur hann ekki. Kemur
það að vísu vel heim við það, sem
í líkræðunni stendur, að hún sé
haldin yfir moldiun Guðnýjar 3.
marz.
Fyrsta hraðpressan.
Eftirfarandi frétt birtist í „ísafold'1
6. maí 1879:
Þetta blað „ísafoldar" er hið fyrsta,
sem prentað er í hraðpressu hér á
landi. Hraðpressan er keypt í Lund-
únum. Lærði yfirprentari ísafoldar-
prentsmiðju, Sigmundur Guðmunds-
son, þar jafnframt, fyrstur íslend-
inga, öll handtök að hraðprentun, og
annaðist kaupin. Hefur honum farið
þetta vel úr hendi með greind og lagi-
Hraðpressa þessi er lítil að vísu, á
við það, sem slíkar vélar gerast í
öðrum löndum, en nógu stór til vorra
þarfa. Hún prentar fimmfalt fljótara
en hraðvirkustu prentarar prenta í
beztu handpressum, með eins manns
aðstoð eða tveggja smásveina; en við
handpressu veitir eigi af tveim full
efldum karlmönnum.

kvæði hennar árið eftir, og minntist
lítið eitt á raunasögu konu þeirrar,
er kveðið hafði slíkan svanasöng.
fjölgaði enn þvi fólki, víðs vegar unt
land, sem hugsaði og talaði uw
Guðnýju skáldkonu og dauða henn-
ar. Var þá eigi sparað, eins og oft
vill verða er slík atvik gerast, að
kasta þungum steini að bónda Guð-
nýjar. Var honum legið mjög á hálsi
og hlutur hans sízt betri gerður en
efni stóðu til.
Var mörgum getum að því leitt,
hvaða ástæður lágu .til þess að síra
Sveinn skildi við konu sína, eigi sízt
ltar sÁn fullvíst þótti, að engin önn-
ur kona hefði komið þar við sögu-
Var ein tilgátan sú, að síra Sveinn
hefði eigi þolað það, að kona hans
var gáfaðri en hann! En „hugur einn
það veit, er býr hjarta nær“, enda
er eigi líklegt, að óviðkomandi
menn hafi vitað hin réttu deili á
einkamáli slíku sem þessu. Sagt er,
að síra Sveinn Níelsson hafi aldrei á
þetta minnzt, og enginn þeirra, sern
dómfelldu hann mest, kunnu frá ÞV1
að greina, að hann gæfi Guðnýju sök
á því, að sambúð þeirra var slitið-
En hjónaskilnaðarmál, eigi sízi
presta, vöktu miklu meiri athygli á
þeim timum en nú gera þau. Hér
bættist og við hið skjóta fráfall skáld-
konunnar, eftir að hún hafði ort
tregafull og harmsár kvæði um örlötí
sín. (Niðurl. í næsta blaði.)