Alþýðuhelgin - 14.04.1949, Blaðsíða 5

ALÞÝÐUHELGIN
117
Ólaíur Siiurðsson:
Æviágrip það, sem hér fer á eftir, er næsta athyglisvert og merkiicgt að
því leyti, að það bregður upp ljósri mynd af hinum öinurlegu kjörum, sem
blásnauðir barnamenn áttu við að búa hér á landi á harðindaárunum um 1880.
Lýsingin er ömurlcg, en í aðalatriðum er hún vafalaust dagsönn. Æviágrip
Þetta samdi Ólafur í Hlíð í Garðahreppi árið 1888. Rétt er að vekja sérstaka
athygli á tillögu þeirri, er höf. setur fram í lok máls síns, um „styrktarsjóð
handa fátækrabörnum“. Merkileg tillaga á þeim tíma. — Frásögnin er lítið
e»tt stytt.
Ég er fæddur 1839 ú B.iarnastöð-
um í Grímsnesi, missti föður minn
ársgamall, ólst upp hjá móður minni
t>ar til ég var kominn yfir tvítugt, og
stjúpföður mínum var ég hjá þar til
eS var 27 ára gamall. Lá margar
stórlegur frá því ég var á ellefta ári
°g til þess tíma, sem hér að ofan er
frá sagt. fJm vorið 1866 flutti ég vist-
ferlum suður að sjó. Eftir fjögurra
ára þarveru fór ég að búa með Ráð-
hildi Ólafsdóttur, giftist henni árið
1871, eignaðist með lienni fimm
hörn, sem enn lifa öll, fyrir guðs náð
°E hjálp góðra manna, en eftir fimm
ara sambúð í hjónabandi þóknaðist
guði að taka hana til sín eftir þungar
hjáningar. Það sama vor var ég
handlama frá sumarmálum fram að
'fónsmessu. Og eftir þessu voru aðrar
ástæður mínar. Ég átti eina sex fiska
eftir vetrarvertíðina, og einnig má
geta því nærri, hvað ég hafi innunnið
mér um vorið. Þar á ofan fór ég tíu
ferðir eftir meðulum, bæði suður á
^atnsleysuströnd og inn í Reykjavík,
°E átti ég meðmælum síra Þórarins í
Görðum það að þakka, að ég fékk þar
°6 gjafameðul, eins og margt annað
S°ft, sem hann hefur mér auðsýnt,
viðvíkjandi því, er mér ber að gjalda
honum, þegar ég var sóknarbarnhans,
hví hann gaf mér oft nokkuð af því.
Sömuleiðis gaf homöopati Lárus Páls-
son mér öll þáu meðul, sem ég fékk
frá honum, í þessum bágu kringum-
stæðum mínum, og ber mér að minn-
ast þess með þakklátssemi og biðja
2uð að launa honum það.
Nú lá elcki annað fyrir mér en
sveitin, svo að ég skrifaði sveitar-
nefnd minni og lét hana vita ástæður
mínar, og hafa þeir af því séð, að ég
mundi þurfa lijálpar við. Það stóð
heldur ekki ó henni, því að þeir tóku
strax af mér tvö börnin. Sömuleiðis
sáu þeir mér fyrir nógri lífsbjörg
næsta ár og útveguðu mér ráðskonu,
og var hún með stálpaðan dreng með
sér, svo að mér var hálfnauðugt að
taka hana, því að ég átti sjálíur hægt
með að útvega mér kvenmann, en
þar eð ég var upp á náðir sveitunga
minna kominn, áttu þeir með að ráða
fyrir mig. Nú fyrir næstu jól fyrir-
bauð landsdrottinn minn mér ábúð á
jörðinni í næstu fardögum, svo að ég
skrifaði Þorkeli á Ormsstöðum, því
að hann var og cr oddviti í sveit
minni, og lét ég allt liggja í hans
skauti, eins og skylda mín var, og
fékk ég svar frá honum seint á ver-
tíðinni, og kváðust þeir vera búnir
að ráðstafa mér í vist með einu barn-
inu, en hitt skyldi flytjast austur á
sína sveit. Þetta var vorið 1878. Nú
þótti Sigríði ráðskonu minni ekki
vænt um þessar fréttir, af því að hún
hafði um veturinn, sem við vorum
búin að vera saman, tekið tryggð við
mig, og einnig orðið barnshafandi af
mínum völdum. Tók hún þá til sinna
ráða og bjó sig svo gott sem í karl-
mannsbúning, fór inn á Álftanes og
útvegaði okkur þar húsnæði, og lét
ég tilleiðast að hlýða ráðum hennar.
En þegar þangað kom, tók ekki
betra við, því mér fannst svo sem ég
væri kominn í úlfakreppu...........
Hreppstjóranum nægði ekki, þó
hann fengi mig heim til sín, til að
skamma mig, heldur varð hann líka
að fá samverkamenn sína til þess, en
það, sem þeir lögðu til mín, var miklu
vægara. Hann lét sækja til min tvö
börnin og drífa þau austur. . . .
Um haustið, þremur vikum fyrir
ve'ur. fæddi Sigríður mér meybarn,
sem ég lét heita Ráðhildi, og var ég
sjálfur Ijósmóðir liennar þegar hún
fæddist, og er hún enn á lífi, sem mér
ber- að þakka guði og góðum mönn-
úm. Hún cr nú á ollefta ári. Nú
formuðum við að vera þarna annað
árið til, undir umsjón okkar sveitar-
nefndar. Við þurftum þeirra lijálpar
við, og við fengum. liana líka. Við
fórum bæði í sveit um sumarið, með
sitt barnið hvort, en einu komum við
f.vrir; en seinast á slættinum veiktist
ég, svo að ég gat varla setið á hesti
suður. Ég komst þó suður til Lárusar
liomöppata að leita mér lækninga,
svo lagðist ég strax, þegar ég kom
inneftir, í innanveiki, en eftir fáa
daga fór mér að létta, því þá gekk
niður af mér mikið af sulíhúsum til
baksins, og svo létti mér smátt og
smátt við meðalabrúkunina, en lá þó
rúmfastur fram yfir jól, og með
þorrakomu var ég næstum albata af
þeirri veiki. Þá tók sig upp svo óþol-
andi kvöl í handleggnum á mér, að
ég hafði oft lítið viðþol. Svo hljóp
það fram í hendina og lá þar, livaða
tilraunir, sem brúkaðar voru, svo við
lá að hún krepptist. Litli fingurinn
dó alveg og sömuleiðis missti næsti
fingur mátt, en lafir þó við hálfdauð-
ur. Handarjaðarinn visnaði og hand-
leggúrinn allur og sinarnar drógust
saman í hnúta. Þegar handleggurinn
var svona kominn,^ fór kvölin að
minnka, og var það í góulokin. Nú
kom einmánuður og lagðist ég þá í
lungnabólgu og lá í mánuð, cn var sá
aumingi fram eftir öllu vori, að ég
gat varla komizt úr sporunum fyrir
máttleysi.
Nú fannst mér liggja ljósast fvrir,
að íara austur og þakka fyrir. Sveit-
arnefnd mín vildi það líka, og sögðu
þeir svo fyrir, að við skyldum öll
ílytjast sveitarflutningi austur á
okkar sveit, því að nú leit ekki út
fyrir, að ég gæti mikið innunnið
mér. Ekki lét Sigríður samt að orð-
um þeirra enn, og var hún þá þunguð
af mínum völdum í annað sinn, og
sáum við okkur engan lífsbjargarveg,
en ekki var von að þeir vildu halda
okkur svona við lengur, báðum ó-
mögum. Börnin voru þrjú, og voru
þau öll flutt austur. En við vorum
bæði eftir, og það hef ég grátið mest