Alþýðuhelgin - 07.05.1949, Blaðsíða 3
ALÞÝÐUHELGIN
131
lagi færð. Var það háttur slíkra út-
gefenda, að láta einhvern læra leik-
rit það, er þeir hugðust hnupla til
útgáfu, og hirtu þá ekki um þótt
eitthvað breyttist eða félli jafnvel
niður.
Eigi mun Shakespeare hafa lengi
unnið að þessum umbótum á eldri
leikritum, þegar rithöfundargáfa
sjálfs hans leystist úr læðingi og
starfsfélagar hans komu auga á það,
hve frábærlega sýnt þessum unga
manni var um leikritasmíð. Vegna
hinna nánu tengsla sinna við leik-
húsið og þátttöku í daglegri staff-
semi þess, varð hann gagnkunnugur
þoim kröfum, sem gera þurfti til
sjónleika, ef þeir áttu að ná tilætl-
uðum áhrifum. Hófst nú rithöfund-
arferill, sem er nálega einstæður í
sögu heimsbókmenntanna. Á um
Það bil tuttugu og fimm árum samdi
Shakespeare þrjátíu og fimm sjón-
leiki, sem að fjplbreytni, auðlegð
Persónulýsinga og dramatískum
hrafti eiga varla sinn líka. Þar er
að finna hlátur æskunnar og gáska,
þrótt og þor manndómsáranna,
íhygii
og alvöru efri ára, unaðsfulla
náttúrudýrkun og lífshamingju, efa-
semdir, þjakandi þunglyndi og hel-
sara örvæntingu. Jafnframt má
greina vaxandi þroska og æ fum-
iausari tök á viðfangsefnum, unz
skyggnigáfa snillingsins á mannlegt
hf og örlög nær hámarki í stórvirkj-
Urr> slíkum sem Lear konungi og
Hamlet.
Þegar Shakespeare kom fram á
sjónarsviðið og hóf leikritagerð
sina, voru enskir sjónleikjasmiðir
akki í neinum hávegum hafðir af
hinum svonefndu betri borgurum.
vísu höfðu risið upp skömmu á
andan honum nokkur ágæt leikrita-
skáld, þar á meðal tvö, Ilobert
Hreene og Christopher Marlow,
g®dd ótvíræðri snilligáfu. En þeir
y°ru menn lítt siðaðir,' gegndarlaus-
lr svallarar, sem lifðu æðisgengnu
boheme-lífi. Greene drakk sig í hel
^4 ára gamall, og átti þá ekki fyrir
Utför sinni. Marlow, frábær snill-
lngur, var rekinn í gegn í knæpu
nokkurri, eftir miklar ryskingar og
a^°g, og endaði þannig stutt og
hamslaust slarklíf 29 ára gamall.
Ehakespeare var gagnólíkur þessum
^nönnum. Að vísu fer um hann þeim
sögum, að hann hafi á yngri árum
sínum í Lundúnum getað skemmt
sér í hópi góðra vina, og hvorki fyr-
írlitið vín né konur, en boheme varð
hann aldrei. Og þegar hann eltist,
gerðist hann ráðsettur og virðulegur
borgari, batt vináttu við ýmsa máls-
metandi menn og náði hylli Elísa-
betar drottningar og Jakobs kon-
ungs I. í stað þess að eyða þeim fjár-
munum, er honum áskotnuðust fyrir
leik sinn og leikritagerð, í svalli á
knæpum, eins og fyrirrennarar hans
höfðu gert, hélt hann vel á efnum
sínum og auðgaðist eigi lítið. At-
hvglisvert er það, hversu traustum
böndum hann var tengdur fæðing-
arbæ sinum. Þegar er hann var fær
um, greiddi hann skuldir föður síns
og losaði eigur hans úr veðböndum.
Síðan tók hann að kaupa fasteignir
í Stratford, þar á meðal stórt og
veglegt íbúðarhús. Virðist hann allt
frá árinu 1598 hafa verið með ann-
an fótinn í Stratford, þótt aðalheim-
ili hans hafi að líkindum verið í
Lundúnum eftir sem áður. Hann hélt
áfram að leika fram til ársins 1606,
eða þar um bil, en síðan gaf hann
sig eingöngu að leikritagerð. Fr
sagt, að hann hafi um það leyti gert
fastan samning við Glohc-leikhúsið,
sem hann var meiðeigandi í, um að
semja fyrir það tvö leikrit á ári. Um
1611 íluttist Shakespeare til Strat-
ford. Hann átti þó eftir sem áður
hlut sinn í leikhúsi því, sem fyrr var
nefnt, fel-ðaðist oft til Lundúna og
hélt góðum kunningsskap við vini
sína þar. En hann hvarf burt úr
glaumi stórborgarinnar, hann hafði
náð takmarki sínu: að geta lifað sem
virðulegur og mikils metinn borgari
í fæðingarbæ sínum. Metnaður
hans virðist hafa verið svo borgara-
legur, sem framast mátti verða.
Hann hættir að mestu eða öllu leyti
að semja leikrit, þurfti þess ekki
lengur með fjárhagsins vegna. Hann
hafði nægar tekjur. Nú virðist hann
sýsla með eigur sínar eins og séður
fjármálamaður, gefur sig jafnvel að
stjórn bæjarmála, og umgengst ætt-
ingja sína og vini eins og góðum
fjölskylduföður sæmir.
Foreldrar Shakespeares voru dán-
ir, er hér var komið sögu; sumir
bræður hans eir.nig, en konan lifði
og tvær dætur hans voru giítar efn-
uðum borgurum í Stratford, önnur
lögmanni, hin vínsala. Einkasonur-
inn haíði dáið í bernsku. í ársbyrjun
1616 tók Shakespeare að kenna las-
leika, sem elnaði býátt. Samdi hann
þá erfðaskrá sína. í aprílmánuði
félck hann heimsókn nokkurra vir.a
sinna frá Lundúnum, þar á meðal
skáldanna Ben Jonson og Drayton.
Tók hann höfðinglega á móti þeiiríj
veitti vel og vakti nokkuð á nætur
fram, en heilsan leyfði það ckki.
Andaðist hann að heimili sínu 23.
apríl 1616, að öllum líkindum á
fæðipgardag sinn, og var hann þá
52 ára gamall. Vita menn eigi, hvert
banameinið var. Hann var jarðsettur
í svonefndri Trinity-kirkju í Strat-
ford, vinstra mcgin í kórnum, þá er
inn er gengið. í erfðaskrá sinni haíði
hann lagt svo fyrir, að líkami sinn
yrði grafinn 17 fet í jörð niður, og
biður óbæna hverjutn þeim, sem
raski grafarró sinni. Af þessum sök-
um mun það vera, að gröf hans hef-
ur aldrei verið opnuð né duft hans
flutt í ,,skáldahorniðil í Westminster
Abbey. Nokkrum árum eftir lát hans
var reist minnismerki á gröfinni og
á því brjóstlíkan af skáldinu. Síðar
hafa Shakespeare verið reist fjöl-
mörg minnismerki víðs vegar um
héim, þar á meðal í Lundúnum,
París, Weimar og New York. Árin
1877—79 var reist í Stratford vegleg
bygging til minningar um Shakes-
peare. Þar cr geysimikið Shakes-
peares-bókasafn, og má þar fá
glögga hugmynd um það, hve ó-
hemju mikið hefur verið um hann
ritað á nálega öllum tungumálum,
bg hve fádæma margar þýðingar til
eru af leikritum hans. í bvggingu
þessari er einr.ig leikhús, þar sem
Shakespeare-sjónleikir cru síöðugt
sýndir. Kemur jafnan margt ferða-
manna til Stratford, og vilja flestir
sjá þær minjar, sem þar eru um
Shakespeare og ævi hans.
Rit Shakespeai’es bera þess Ijóst
vitni, að hann heíur verið maður
prýðilega lesinn, þótt ekki hefði
hann notið langar skólamenntunar í
klassiskum fræðum, og gæti því e.
t. v. ékki kallazt la rður maður. Því
miður cr eigi til ncin lýsing samtíð-
armanna á ytra útliti Shákcspearcs,
en myndir þær, sem til eru af hon-
um, sýna, að liann hefur verið fríð-
ur maður og höfðinglegur, svip-
hreinn, opineygur, beinnefjaður,
ennið óvenjulega hátt og breitt. Með
aldrinum afhærðist hann nokkuð