Alþýðuhelgin - 04.06.1949, Blaðsíða 6

ALÞÝÐUHELGIN
150
Ferð yf
Nú munU Austfirðingar að mastu
hættir að fara yfir jökulinn milli
Eskifjarðar og Mjóafjarðar. En fram
að síðustu aldamótum var sú leið oít
farin á veturna. I’að voru aðallega
kaupmenn á Eskifirði og Seyðisfirði,
sem þurftu að senda milli þcssara
staða, meðan lítið var um póstferðir.
Völdu sendimenn oftast jökulleiðina,
þegar veður var gott. Sú leið var
miklu styltri. Víðsýni er þar mikið
og dásamlega fagur sjóndeildarhring-
ur fyrir augum. Síðast en ekki sízt
þótti skíðamönnum nautn að fljúga
á skíðunum niður hinar löngu og
falllega löguðu brekkur í góðu færi.
Þó mun enginn hafa farið fleiri
ferðir yfir jökul en ratvísi skíðagarp-
urinn Kjartan Pétursson, bóndi í
Eskifjarðarseli. Eitt sinp, er hann
kom frá Seyðisfirði, þurfti hann
eitthvað að staldra við á eystri jökul-
brúninni og slakk staf sínum í fönn-
ina, setti vöttuna á snúðinn, en
skíðin stutt frá. Þegar hann var til-
búinn, slígur hann á skíðin, tekur
snærin í hendur og rennir hinar
vanalegu krókaleiðir niður brekk-
urnar og man fyrst eftir staf og
grindin skipti fljótt um eiganda. Nú
stakk læknirinn upp á því, að
beinagrindinni yrði komið fyrir í
rúmi Nikodemusar!
Og það var gert — kluklcan hálf
ellefu um kvöldið. Um miðnættið,
þegar Nikodemus var vanur að
ganga til náöa, laumuðust hrekkja-
lómarnir gegnum jimpsonillgresið
milli sólblómanna, að bjálkakofan-
um. Þeir gengu að glugganum og'
gægðust inn. Þar sat þessi skref-
langi fátæklingur, klæddur ódæma
.stuttri skyrtu einni fata. Hann
danglaði til löppunum feginslega og
lék slagara á hárgreiðuna sína. Við
hlið hans lá ný munnharpa, ný-
keypt rella, gúmíbolti, hnefafylli af
lituðum glerkúlum, tvö kíló af
blönduðum karamellum og hálfétin
hveitibrauðssneið, álíka stór og
þykk og venjulegt fjölskyldualbúm.
Hann hafði selt beinagrindina
flækingi og skottulækni, fyrir þrjá
dali, og haft hugsun á að breyta
peningunum þegar í varning.
ir jökul.
vöttum, er hann kom á hlaðið í Seli.
Fór hann síðan daginn eftir og sótti
muni sína.
Jökull sá, er hér ræðir um, liggur
á fjöllum þeim, sem eru milli Eski-
fjarðar og Mjóafjarðarheiðar frá suð-
vestri til norðausturs. Sú hlið jök-
ulsins, sem snýr að Fljótsdalshéraðs-
dölunum, er ógeng hverri skepnu.
Niður á Mjóafjarðarheiði er ailíðandi
brekka af jöklinum aðallelðin.
Mjóafjarðarheiði liggur hátt og
þótti slæmur fjallvegur. Um hana
var kveðin þessi vísa:
Mjóafjarðar heiðin há
heitir slæmur vegur,
snjóajarðar giljótt gjá,
geng ég hana tregur.
Milli Mjóafjarðar og Norðfjarðar
er fjaligarður, og eru ófærir hamrar
niður frá jökulröndinni.
Fyrir stafni Fannardals í Norð-
firði er löng, aflíðandi jökulbrekka,
sem heitir Fönn, og undir því nafni
mun jökullinn þekktastur. Þar vfir
jökulsporðinn, niður á Eskifjarðar-
heiði, fara Norðfírðingar, þegar þeir
fara gangandi upp á Fljótsdalshérað.
Eftir því, sem sem Fljótsdæla saga
segir frá, hefur Helgi Droplaugarson
og' menn hans farið þá leið, þegar
Helgi kom frá fjárskiptunum milli
Rannveigar frændlconu sinnar og
Þorgríms skinnhúfu í Miðbæ, og
Helgi Ásbjarnarson sat íyrir þeim
við Kálfhól með átján menn og felldi
Helga Droplaugarson.
Saga sú, er sögð verður hér, er af
slysaferð, sem farin var yfir jökulinn
á góu 1865. Söguna sagði mér Hall-
dór Árnason, bóndi á Högnastöðum,
en hann var einn í förinni og talinn
ráða mestu þar.
Mánudaginn í þriðju viku góu
lögðu þeir af slað frá Eiskifírði til
Seyðisfjarðar: Halldór Árnason,
bóndi á Högnastöðum, Jón Einars-
son, bóndi á Eyri, og Jónas Stefáns-
son; bóndi á Útstekk. Eins og siður
var allra jökulfara, höfðu þeir með
sér broddstafi, skíði og mannbrodda.
Halldór sagði, að enginn þeirra heíði
verið góður sklðamaður.
Þeir lögðu af stað snemma tíags
frá Eskifirði vanaleið upp með
Andra yfir jökui. Gangfæri var gott,
en lítið notuðu þeir skíðin. Ferðin
norður gekk vel; veður var bjart.
Þeir dvöldu um kyrrt yfir þriðjudag-
inn í Seyðisfjarðarkaupstað. Var þá
stillt og milt veður.
Á miðvikudagsnóttina snjóaði lit-
ið, en frostlaust var. Um morguninn
var stillt og bjart veður. Ákváðu
þeir að leggja af stað kl. 10 fyrir há-
degi. Hver þeirra hafði rúm 20 pund
að bera.
Koná sú, er Jónas gisti lijá á Öld-
unni, sagði við liann um morguninn,
að þeir skyídu ekld leggja af stað
í dag og alls ekld fara jökul, því að
það legðist í sig, að þótt veðrið væri
stillt og milt núna, þá mundi ekki
langt að bíða þess að gerði norðan-
byl. En ekki vildu þeir taka þá spá
alvarlega. — Konan tók þá sokka
Jónasar, lét á þá ull, eins og unnt
var vegna skónna, bjó svo til stúkur
úr ull um úlnliðina.
Þeir lögðu svo of stað eins og leið
liggur upp á Fjarðarheiði, með Gagn-
heiðarlmjúlc, að Mjóafjarðarlielði.
Þeir fóru hratt yfir og svitnuðu mik-
ið. Þegar þar lcom, var farið að
hvessa af norðri og sá í þykkan
kólgubakka yfir Hlíðarfjöllum. Vakti
Halldór máls á því, að réttast væri,
að þeir færu á Slenjudal til Eski-
fjarðarheiðar, þótt sú leið væri
lengri. En Jón Einarsson, sem var
fjörmaður og mesti göngugarpur,
sagði, að á meðan bjart væri yfir
jöklinum væri hann ekki ncma tvo
ldukkutíma héðan, þar til halla faeri
niður til Eskifjarðar.
Þeir héldu nú upp jökulbrekkuna
og smáherti veðrið. Einnig fór að
snjóa og frjósa. Eftir því, sem ofar
færðist, herti veðrið, og urðu sldðin
þá til tafar. Lolcs tókst þeim að kom-
ast upp á efstu brún. Var þá skollinn
á þreifandi blindbylur með snjó-
komu, frosti og lítt stæðu hvassviðri.
Svo hvasst og hart var veðrið, að þeir
áttu fullt í fangi með að láta það ekki
siíta sig hvern frá öðrum. Tóku þeir
það ráð að hafa band á milli sín.
Réðu þeir sér lítt, vissu ógerla, hvert
þá hrakti, en þó gerðu þeir allt, sem
þeir gátu, til þess að halda stefnunni,
en voru vonlitlir um, að það tækist.
Líka fóru nú fötin að frjósa á þeim,
helzt Jóni. Föt hans voru úr útlendu
efni, lilý, en blotnuðu fljótt.
Veðurstaðan var þannig, að að
mestu leyti varð áð hafa veðrið ó