Alþýðuhelgin - 26.07.1949, Blaðsíða 1

22. tbl. Laugardagur 23. júlí 1949. !• árg.
16
síður
okrað í Grundárkoti
Frásögn af ævikjörum kofbónda í úlkjálkasveif á fyrri hlufa 19. aídar.
Faðir minn hét Jón og var Jóns-
son. Hans kona cn móðir mín hét
Magnhildur Höskuldsdóttir. Þessi
hjón bjuggu í Ólafsfirði á bæ þeim,
er Ilólkot heitir. Þessi Jón hafði
verið tvígiftur, og var Maghildur
hans síðari kona. Þau áttu saman 6
börn, 4 syni, er svo hétu: Sigmund-
ur, Höskuldur, Guðmundur og
Magnús, og tvær dætur, Engilráð og
Ragnheiði. Var þeirra son Höskuld-
ur fæddur árið 1792 þann 16. sept-
ember, og er ég sá hinn sami. Faðir
uainn, sem var fátækur maður, flosn-
aði loksins upp frá búskap í Hólkoti,
°g voru þá börn hans tekin af sveit-
armönnum, og alin upp á hrepps-
styrk, utan ég einn, sem fór áður
burt úr föðurhúsum, 12 ára gamall,
að svonefndri Ósbrekku, fyrir smala-
dreng, hvar ég var 2 ár. Þaðan fór
eg að Kvíabekk til prestsins síra Ól-
afs Þorleifssonar, einnig fyrir smala
°g var þar 1 ár. Þaðan fór ég út á
Siglunes (við Siglufjörð) að Skarð-
dalskoti, og var ég þá fyrst í dvöl
verulega, tekinn af þarverandi
bónda Magnúsi; þar var ég 2 ár.
Þaðan fór ég að Siglunesi til bónd-
ans Þorleifs Þorleifssonar (bróður
síra Ólafs á Kvíabekk), og mátti svo
uð kveða, að þá færi fyrst að greiðast
ur bágindum mínum, svo ég gat nú
fengið nokkurt kaup. Þar var ég 2
ar. Þaðan fór ég norður að svonefndu
Hofsárkoti til hálfbróður míns Jóns
Jónssonar. Jón var af þeim fyrri
börnum föður míns, er hann eignað-
ist með sinni fyrri konu. Hjá fyrr-
nefndum Jóni var ég 1 ár. Þaðan fór
ég aftur í Siglufjörð að Hóli, og var
bar 1 ár, þaðan að Vatnsenda í Héð-
Effir Hjálmar Jénsson í Bélu.

'j Ilér birtist fyrri hluti æviágrips^
• íslenzks alþýðumanns á 19. öld, C
^ Ilöskulds Jónssonar. I»átt þennan^
C skráði Hjálmar Jónsson skáld í S
C Bólu, og lauk því verki 26. febrú-S
C ar 1847. S
$ Viðburðirnir í æviágripi þessu ^
^ ;ru ekki stórfelldir, en þó niun •
^ ýmsuni svo fara, að þeir glcymi ^
^ því síður en mörgu öðru, sem ^
C meira lætur yfir sér. Frásögnin er^
C blátt áfram og laus við allt tilfinn-C
C ingavol, en í því felst einmitt C
c meginstyrkur hcnnar. Óvíða kem-C
C ur betur fram, hversu geysimild-S
S ir voru þéir erfiðleikar, sem efna- S
S lausir alþýðumcnn áttu við að S
S stríða, eigi sízt í hinum miklu ^
S harðindasveitum á útkjálkum-
^ landsins. Æviágripið Iýsir og^
• hinni undraverðu seiglu rnargra ^
^ þessara fátæklinga, hvernig þeir C
C klóruðu í bakkann og reyndu að C
C bjargast af eigin rammlcik livað C
C sem á dundi. Frásaga þessi er íC
C öllum einfaldleik sínum og lát-S
C Ieysi ógleymanleg lýsing á ævi-S
S kjörum íslenzks kotbónda á fyrraS
S hclmingi 19. aldar. Slíkir tímar^
S eru liðnir og aðrir þeim óþekkir-
^ koma vonandi aldrei aftur. En •
• hollt er núlifandi kynslóð að^
• kunna nokkur skil á lífsstríði for-;
S
feðra sinna og formæðra. Því
megum við vera þakklát skóldinu^
í Bólu fyrir að hafa fært í letur C
ágrip af sögu bóndans í Grundar-C
C koti. S

insfirði til Guðmundar Sveinssonar,
og átti ég þá hið fyrsta gagn mitt
sjálfur að hálfu leyti. Það sumar reri
ég við sjó fram að haustnóttum hjá
Jóni svonefndum Austmanni, og
fékk þar við hákarl og fiskirí fyrir-
taks góðan afla.
Svo bar við einn morgun, þá ég
var við svonefnt róðraúthald með
Jóni Austmanni og við vorum sökk-
lilaðnir orðnir af fiski, að formaður
minn dró flyðru mikla, hverja vér
unnum og innbyrtum; sáum vér þá,
að vér vorum við það að sökkva. Á
sömu mínútu var í flýti afhöfðaður
fiskur nokkur, og kom ég því til
leiðar, að haldið var í land, enda
gerði upp á ofsaveður, þá búið var að
setja, svo mörg skip úr sömu veiði-
stöðu náðu ekki sinni lendingu. Fór
ég nú um veturnætur heim að Vatns
enda, því nú gerði illviðri, svo nú
gaf ei lengi að róa; þó reri ég þar eft-
ir haustvertíð og fékk góðan afla, en
þá var mér sýnt í tvo heima, því
einn dag, sem vér rerum, tók bátur-
inn að.gliðna sundur undir oss; voru
þá teknir strengir og báturinn bund-
inn saman, og með háska mildum
komumst vér í land; síðan tekinn
annar bátur það eftir var róðrartím-
ans. Settist ég nú heima og hætti
róðrum um tíma.
Vinnukona var hjá Guðmundi
Sveinssyni á Vatnsenda, sem Guðný
Árnadóttir hét, hér um 26 ára göm-
ul. Kom mér það til hugar, að vekja
við hana bónorð, sem gekk vonum
skár; stúlkan gaf jáyrði sitt um ráða-
haginn með samþykki móður sinnar,
er þá var lifandi. Vorum við þá sam-
an um veturinn, en sem þetta fór að
I