Alþýðuhelgin - 15.10.1949, Blaðsíða 2

274
ALÞÝÐUHELGIN
ég stundum að góðum kjörum um
aðrar merkar bækur, sem mér
fannst þá synd að sleppa. Áður en
ég vissi af, átti ég t. d. töluvert af
þjóðsögum. Gaman væri nú að
eignast þær sem flestar! Svo komu
tímaritin, ljóðin, rímurnar, og síðan
koll af kolli. Ég vissi ekki af, fyrr en
ég var orðinn alæta, ef svo mátti
segja, safnaði öllu, sem ég komst yf-
ir af íslenzkum bókum, og erlendum
bókum um ísland og íslenzkt cfni að
auki! Reynsla mín er sú, að bóka-
söfnun getur hæglega orðið ólækn-
andi ástríða. Maður berst áfram, án
þess að fá rönd við reist. Þetta er
eins og að lenda í snjóskriðu. Fyrst
byrjar kannske einn köggull að velta
ósköp hægt og rólega, en fyrr en
varir hleður hann utan á sig, skriðan
fer af stað,- hún vex að umfangi og
hraða og steypist loks fram hröð og
óstöðvandi.
C.AMLAR BÆKUlt
OG MIÐSTÖDVAOFNAR.
— Yður hefur gengið furðu vel að
ná í bækurnar. Hvaða útispjót höfð-
uð þér helzt til þess?
— Þau voru mörg. Það er skrum-
laust, þó ég segi, að þessi söfnun mín
hefur kostað mikla vinnu og drjúga
fjármuni. Að vísu var ólíkt auðveld-
ara að fást við bókasöfnun fvrir
styrjöldina en nú hin síðustu árin.
Þá voru bækur miklu lausari fyrir,
margir vildu selja, en færri kaupa.
Ég fór brátt að leita út um sveitir
landsins og fékk þaðan marga góða
bók. Meðal vina minna og prýði-
lcgra samstarfsmanna hér í bænurn
vil ég sérstaklega nefna eina stétt
ínanna. Það voru miðstöðyakyndar-
arnir. Þeir hafa hjálpað mér um
sitthvað fágætt, sem annars hefði
verið fórnað Loga. Sérstaklega fékk
ég með þcim hætti hefti af tímarit-
um, smápésum og blöðum, sumt
merkilegt. Annars var það hrein
furða, hvað fólki gat dottið í hug að
brenna. En kannskc maður fari ekki
fleiri orðum um þetta!
— Svo hefur samkeppnin um
bækurnar orðið harðari, þegar kom
fram á styrjaldarárin?
— Já, það brá svo við, þegar á
fyrslu árum styrjaldarinnar, er al-
menningur fékk aukið fé milli hand-
anna, að margir tóku að safna ís-
lenzkum bókum. Nú vildu margir
kaupa, cn fáir sclja. Ég þckki fjölda
manns, sem hóf bókasöfnun á þess-
um árum. Margt af því voru ungir
menn, sem á skömmum tíma hafa
komizt ótrúlega langt í söfnun sinni.
Eru þeir úr öllum stéttum, þar á
meðal ýmsir verkamcnn og sjómenn.
Flestir munu þeir vera, sem safna
þjóðsögum og íslenzkum sagnaritum.
Allmargir hafa einnig lagt áherzlu á
tímarit og blöð, svo og ævisögur,
Ijóð, ísl. skáldsögur, leiki'it o. s. frv.
— En þér safnið öllum flokkum
íslenzkra bóka?
— Já, það er nú svo komið fyrir
alllöngu. Eins og sakir standa, er ég
ekki í „bindindi“ um neitt íslenzkt
lesmál nema dagblöðin fjögur, Morg-
unblaðið, Alþýðublaðið, Þjóðviljann
og Vísi. Tímann á ég allan, þar eð
hann hefur lengst af tillxeyrt viku-
blöðunum. Og ég finn það raunar á
mér, að sú stund kemur, er ég fcr að
fást við dagblöðin, þótt rúmfi'ek séu!
— Við hvaða bókaflokka heíur yð-
ur orðið bczt ágengt?
— Ég býst við, að þar megi eink-
um nefna rímnasafnið. Mun það ekk-
ert skrum, þótt ég fullyrði, að enginn
einstaklingur eigi jafngott safn af
rímum, hin almennu söfn ekki held-
ur. Auk allra rímna, sem til eru sér-
prentaðai', hef ég safnað hverri ein-
ustu rímu og rímnabroti, sem mér er
kunnugt um, að komið hafi í blöðum
og tímaritum. Hef ég látið binda þau
blöð öll sérstaklega og eru þau hér í
„rímnahorninu11. Nú er svo komið,
að mig vantar aðeins örfáa rímna-
ílokka, sem sérprentaðir hafa verið.
Hefur Gísli Jónsson járnsmiður ver-
ið mér mjög hjálplcgur við rímna-
söfnunina.
— Eru ekki margar þessai'a rímna
orðnar harla torgætar?
— Jú. Allar 18. aldar rímur og
ílestar rímur frá 19. öld eru nú mjög
erfiðar viðfangs. Rímurnar gömlu
hafa bókstaflega verið lesnar upp til
agna. Af rímum frá Hrappseyjar-
prentsmiðju — en þær á ég flcstai'. —
eru nú aðeins örfá eintök til.
HIÍ APPSE Y J ARBÆKUR.
— Mætti ég fá að líta á Hrapps-
eyjammurnar.
— Velkomið! Hér er t. d. „Eitt
ævintýri“, pi'enlað 1781. Það cr
ríma, kveðin eftir Þorsteins þætti
Austfirðings. Hcfur hún í-anglega
verið eignuð Árna Böðvarssyni, en
höfundurinn er síra Snorri á Húsa-
felli, eins og Jón prófessor Helgason
hefur bént á. Nafnið Snorri er bund-
ið í endi rímunnar. Hér á ég einnig
„Agnars konungs ævi Hróarssonai'“,
en það eru rímur eftir Árna Böðv-
arsson, pi'entaðar í Hrappsey 1777;
Önnur útgáfa hinnar vinsælu Túna-
rírnu Jóns lögsagnara Sigurðssonar
var einnig meðal Hi'appseyjar-
rímna, en ríman hafði fyrst verið
prentuð 'í Kaupmannahöfn 1772.
Aftan við Tímarímu er Skipafregn
Árna Böðvarssonar, pi'entuð þar í
fyrsta sinn. Kver þetta er nú afar
fágætt.
— Fyrst við erum fai'nir að tala
um rímur þær, sem út komu á veg-
um Hrappseyjarprentsmiðju, væri
ekki úr vegi að líta á fleii'i bækur
þaðan.
— Já, þær eru hér til allmargar,
en því miður ekki allar, enda mjög
erfitt um vik að afla þeii'ra. Hér er
elzta útgáfan af Atla síra Björns í
Sauðlauksdal. Atli var tvisvar gefinn
út í Hi'appsey, 1780 og 1783, og á
ég þær útgáfur báðar. Fyrri útgáf-
unni var dreift ókeypis, en hin síð-
ari mun hafa verið seld vægu verði.
Og þarna eru ljómandi góð eintök af
báðum pi-entunum þeirx'a Hrappsey-
inga á „Annálum þess fróma og vel-
virta sáluga Björns Jónssonar á
Skarðsá“, en það er titill alþýðuút-
gáfunnar af annálunum. Stjórnend-
ur Hrappseyjarprentsmiðju höfðu
þann hátt á um nokkrar meiri háttar
útgáfubækur sínar, að gefa þær út í
tveim útgáfum samtímis, annani
handa „almúga á íslandi“, hinni
handa „lærðum mönnum og útlend-
ingum“. Lærðra manna útgáfan af
Skarðsárannál er í tveim bindum.
Er annállinn þar pi'entaður á ís-
lenzku á annarri síðunni, en latncsk
þýðing á hinni.
— Hvaða bækur eru þarna hjá
annálunum? Eru það ckki Hrappseyj-
ai’bækur?
— Þetta cr lærðra manna útgáfa
og alþýðuútgáfa á mjög einkenni-
lcgu sagnfræði- eða annálariti, cr
saman hefur tekið Halldór Jakobs-
son sýslumaður í Strandasýslu.
Og á titilblaði segir, að bók ]>essi
hafi að geyma „tímatals registurs
ágrip frá upphafi allra skapaðra
hluta til vorra daga“. Þctta á með
öðrum orðum að vera ágrip hclztu
atburða vei'aldarsögunnar í annáls-
formi, allt frá þeim tíma, er almátt-