Alþýðuhelgin - 15.10.1949, Blaðsíða 7

ALÞÝÐUIIELGTN
279
r
Býflugnaræktarmaður einn í Bandaríkjunum hefur unnið að því um
langt skeið í frístundum sínum, að smíða stærsta ,,býflugnahótel“ heimsins.
Stendur á skiltinu til vinstri á myndinni, að þar séu 45 þús. „gestaherbergi“.
sætta sig við þingbundna konungs-
stjórn að lokum.
í Frakklandi barði hin katólska
kirkja, með hjálp konungsvaidsins,
niður hreyfingu Kalvínista. í stað-
inn varð páfinn að sætta sig við að
konungsvaldið franska hrifsaði
valdið yfir frönsku kirkjunni úr
höndum hans.
En frækorn Kalvinismans báru þó
ávöxt í Frakklandi. Það voru Kal-
vínistar Frakklands, sem fyrstir
hófu baráttu á móti hinni kaþólku,
konunglegu einvaldsstjórn, og benda
má á, að hinn mikli lærifaðir frönsku
byltingarinnar, Rousseau, var að
miklu leyti alinn upp í Genf og
hneigðist um skeið að kenningu
Kalvíns. Sumir af byltingamönnun-
um frönsku voru Kalvínstrúar og
box-garalýðveldið í Genf var upp-
runalega fyi'irmynd frönsku bylt-
ingamannna.
Það er því ekki of mikið mælt, þó
sagt sé, að Kalvín sé lærifaðir hinna
borgaralegu, lýðræðissinnuðu bylt-
ingamanna í Sviss, á Hollandi, í Eng-
landi og Frakklandi á 16., 17. og 18.
öld.
Kalvínskir púritanar átta sinn
þátt í frelsisstríði Norður-Ameríku
og sjálfstæði Bandaríkjanna.
Borgaralegt lýðræðisþjóðtelag,
með öllum þess einkennum, dafnaði
alstaðar bezt í skauti Kalvínism-
ans. Iðnaðarþjóðfélög nútímans
spruttu fyrst upp í hinum kalvínsku
löndum. Þar skapaðist líka fyrst sú
stefna, sem nefnist líberalismi. En í
þeim þjóðfélögum, sem mest mótuð-
ust af líberalisma 19. aldar, þ. e. í
Englandi og Frakklandi, myndaðist
fyrst verkalýðshreyfing og sósíalismi
í nútímamei'kingu, talsvert löngu
áður en hinir þýzku liöfundar hins
„vísindalega sósíalisma11, Marx og
Engels, litu dagsins ljós.
Það er engin tilviljun, að sósialismi
Vesturlanda fékk fljótt áheyrn hjá
nokkrum hluta hinna ensku púritana.
Kalvín hafði meir en flestir aðrir
trúarbragðahöfundar gert játendum
sínum ljósa þá þýðingu, sem efna-
hagur hefur, bæði fyrir ríki, ein-
staklinga og stéttir. Hinir fyrstu
kalvínsku söfnuðir höfðu haft með
sér stei'k félagssamtök og samvinnu
á sviði fjármála, og stundum veitt
hver öðrum hjálpandi hönd ef í
nauðir rak. Það er því ekki ofmælt,
að fyrstu frækorn nútímasósíalism-
ans liggi í kenningum og kirkju-
skipun Kalvíns, en líka verður að
benda á það, að í engum trúílokki
hefur auðhyggja og peningaást dafn-
að eins og hjá sumum Kalvínstrúar-
mönnum. Hinir ötulu kalvínsku auð-
boi'garar Englands, Hollands og
einkum Bandaríkjanna, höfðu mikla
velþóknun á þeirri kenningu Kal-
víns, að þeir, sem nytu náðar Drott-
ins, græddu meira fé en aðrir menn,
og höguðu sér samkvæmt því. Það
er engin hending, að nokkrir af
stærstu auðjöfrum Bandaríkjanna
voru og eru kalvínskir. Það nægir
að benda í því tilfelli á Rockefeller
og Ford. En einnig má geta hins
mikla auðmanns og mannvinar
Carnegie.
Af þessu stutta yfirliti ætti mönn-
um að vera ljóst, að Kalvínisminn,
sem í upphafi virtist vera svo heil-
steyptur, bar í sér frækornin að ger-
ólíkum lífsviðhorfum og ólíkum þjóð-
félagsformum. Hinir þjóðveldissinn;
uðu, borgaralegu púritanar urðu and-
legir ættfeður ameríska lýðveldisins
mikla, sem nú nefnist Bandaríkin.
En það var líka meðal púritana, að
fyrstu drögin voru lögð að kenning-
um hina utopisku sósíalista, sem
urðu lærifeður og fyrirrennarar
Marx. Kenningar Kalvíns og Marx
voru meginstoð Leníns í fræðilegu
tilliti.
Lenín varð höfuðleiðtogi hinnar
rússnesku byltingar og höfundur
hins rússneska sovétskipulags.
Á þennan hátt er hægt að rekja
þræði bæði amerísku auðjöfranna
og rússnesku sovétkommúnistanna
til hins hávaxna, magra siðabóta-
manns, Jóhanns Kalvíns í Genf.
Þetta vissi listamaðurinn ame-
ríski, sem eitt sinn bjó til Janusar-,
höfuð með andliti Leníns öði’u meg-
in og Rockefellers hinu megin.
í svo óklíka farvegi geta straumar
sömu stefnu runnið að lokum, en til
þess þarf kynslóðir og stundum aldir.
Fyrir borgaralega lesendur er
þetta eftirtektarvert, og þá ekki síð-
ur fyrir þá lesendur, sem aðhyllast
sósíalisma.
* i|: *
SVEINN Á BÚÐUM.
Ort, er Kristján Jónsson Fjalla-
skáld frétti trúlofun Sveins kaup-
manns Guðmundssonar á Búðum og
Kristínar Siemsen:
Sveinn á Búðum fái fjúk,
fékk hann hana Stínu.
Öndin spriklar öfundsjúk
innan í brjósti mínu.
I