Alþýðuhelgin - 26.11.1949, Blaðsíða 11

ALÞÝÐUIíELGIN
331
um látið landvarnirnar undir höfuð
leggjast í svo mörg ár? ...
Hitt var verra, hve erfitt var að
fá fyriríramgreiðslur hjá bókaútgef-
endum, dagblöðum og tímaritum.
Hugsaði enginn um mcnntálífið á
þessum timum?
Jafnframt fór ekki hjá því, að
herfylkingar Þjóðverja orkuðu á
hann hægt og bítandi. Kiknandi í
knjáliðunum réð hann það af haust-
ið 1040, hvað gera skyidi. Hann varð
eitt af hirðslcáldmn hins nýja tíma.
Hann baknagaði hina nýju hús-
bændur sína frá upphafi. Hann kom
til þeirra manna í stjórnarskrifstol’-
unum, sem honum var kunnugt um
að voru góðir Norðmenn, og hann
vissi að sátu þar og unnu skemmd-
arverk, — komu skjölum undan,
gerðu eftirrit á laun og brenndu
plögg, ef þeir gátu því við komið.
Þeim var engin leið að bíta hann af
sér. Þessum mönnum sagði hann
skemmtUegar sögur um mikilmenni
síðustu daga.
En í dagblöðunum skreið hann
flatur fyrir þeim. Það var erfitt að
lesa þessar greinar hans án þess að
hugsa sér smáathugasemdirnar, sem
hann myndi hafa bætt munnlega
við.
Önnur eins ritlist og í hinni aumk-
unarverðu norsku hirð Quislings
hafði ekki verið til í Noregi síðan
Ólafur helgi — sem því miður ekkert
ski-ifaði — lagði frá sér ritfjóorina.
Sem stendur rær hann lífróður,
svo að freyðir um kinnungana. í
guðanna bænum — menn hafa þó
ekki tekið þessi smámisgrip hans al-
varlega? Hann, skáldið ... Skáldið
verður fyrir svo margs konar áhrif-
um. ... Og auk þess var á það að
líta, að ef hann hefði ekki gert það,
myndi einhver annar hafa gert það.
... Það var í raun réttri af nokkurs
konar meðaumkun með hinu óljósa í
þessari nýju hreyfingu, að hann ...
Hann hafði látið sér detta í hug, að
hún hlyti að geta tekið einhverri
menningu. Einhverri göfgun. En
þar hafði honum því miður yfir-
sézt, og hann hafði líka orðið fyrst-
ur manna til að uppgötva það. Mis-
grip, elns og hann hafði sagt. En nú
sat hann þarna fastur, og ... Það
var ekki svo auðvelt að komast út
úr því aftur, meðal annars beinlínis
fjárhagslega. En hann óskaði þess
eins, að menn vissu það, að hann
hefði aldrei í alvöru verið með þess-
ari — þessum ... Aldrei. Ekki and-
artak.
Ó!
Og svo erum við að lokum komnir
að Carl Heidenrich.
Ég veit ckki almennilega hvers
vegna ég tel hann þeirra verstan,
og þó hygg ég, að ég viti það.
Hinir — það er auðsætt hverjum
manni, að þeir voru lialdnir veru-
legum skapbrestum.
Tveir þeirra voru svo gráðugir, að
það stappaði nærri geðveiki. Þegar
pylsa var hengd upp fyrir framan
nefnið á þeim, var þeim öllum lokið.
Einn fór til fjandans vegna mein-
loku, sem hann var haldinn, annar
vegna sjálfsblekkingar, sem sligaði
hann, þriðji vegna afvegaleiddra
eðlishvata og sá fjórði vegna ótrú-
legrar heimsku.
Og allir voru þeir svo einmana, að
sú byrði varð þeim ofraun. Ma'ður
getiu' orðið svo myrkfæiinn, að hann
þakkar fyrir að fá að vera í félags-
skap með draugi.
En Carl Heidenrich hefur engar
slíkar afsakanir. Hann var læknir í
einum smábæjanna — meira að
segja mjög ‘duglegur læknir, sem
hafði nóg að starfa og góðar tekjur,
eftir því sem heimildarmaður minn
hefur sagt mér frá. Kvæntur lag-
legri, viðfelldinni konu, samkvæmt
sömu heimild, og þau munu hafa átt
börn. Maður í góðum efnum og vel
gefinn. Fullkomlega með réttu eðli,
eftir því sem séð varð af ytra borð-
inu. Hver ósköp gátu hafa komið
honum til þess að skerast úr leik og
gerast böðull landa sinna?
Ég hef ekki séð hann í meira en
tuttugu ár, og þó tel ég mig vita það.
Maðurinn var kaldlyndur. Honum
fannst allir aðrir menn vera graut-
arhausar. Vegna skorts á vitsmunum
létu allir aðrir stjórnast af svoköll-
uðum tilfinningum sínum. En skki
hann. í hans augum var lífið reikn-
ingsdæmi, spurning um áþreifanleg-
an hagnað. Hann leit á læknisfræði-
nám sitt, eins og hann sagði sjálfur
frá, sem nauðsynleg óþægindi, veg
til þess að græða á ríflega fé. Svo
græddi hann, eftir því sem stundir
liðu fram, ríflega fé í þessum smá-
bæ sínum. Og svo kom styrjöldin og
hernámið, fyrsta andstyggilega tíma-
bilið, þegar allir skynsamir menn
gengu að því vísu, að Þjóðverjar
hlytu að sigra. Hann var áreiðanlega
einn meðal hinna fyrstu í smábæn-
, um, sem gekk að því vísu. Og þar
sem hann hafði aldrei leitt hugann
að öðru en því, sem borgaðj sig, þ.
e. a. s. borgaði sig á áþreifanlegan
hátt, þá gaf hann sig, — með ein-
hverjum afsökunarorðum fyrir siða-
sakir, að ég ætla, en framar öllu með
þóttafullu, drýgindalegu brosi og
meðaumkun með öllum þessum ó-
björgulegu moðhausum, sem ekki
vildu eða gátu skilið — djöflinum á
vald.
Já, á vald djöflinum.
Hann er engin gáta. Og nú, þegar
hann hlýtur að sjá, að hann hefur
reiknað skakkt, ,og að allir heimsk-
ingjarnir voru vitrari en hann, nú
rær hann, auðvitað — ég veit það,
þó að enginn hafi sagt mér það. Og
honum svíður þetta, og hann brýtur
heilann. Brýtur heilann um, hvernig
hann eigi að koma því svo fyrir, að
hin töluðu orð verði sem ósiigð og
gerðir hlutir sem ógerðir. Og spyr
sjálfan sig sí og æ:
Hvernig á ég að bjarga mér?
Það eina, sem hann spyr ekki
sjálfan sig um, er þetta:
Hver er ég, að ég skuli hafa getað
gert þetta?
Nei, Carl Heidenrich er engin
gáta.
Er hann engin gáta?
Þó er það að minnsta kosti tor-
ráðið, hvernig maður getur farið svo
beina leið til helvítis, að hann sé
ekki nein gáta að glíma við.
Ef athafnir einhvers manns reyn-
ast mjög einfaldar og sjálfsagðar —
vertu þá á verði, því að svo óbrotnir
erum við mennirnir ekki.
Sannleikurinn er sá, kæri Watson
minn, að þú þekkir allt of lítið til
mannanna.
Hvað segirðu um Lars Slaten?
Honum hafði að lokum tekizt að ná
sér í konu, það er vitað' mál. Hann
hefur þá ef til vill að lokum lært
romsu? Eða ef til vill hefur hann
hitt konu, sem kunni romsu sjálf?
Var það hún, sem kom honum til
þess að snúa við blaðinu?
Þú hefur ekki hugmynd um það.
Ef svo ívar Tennfjord hefur gerzt
njósnari — og um það veiztu ekkert
með visst* -rr hver var það þá, sem
k