Alþýðuhelgin - 31.12.1949, Blaðsíða 15

ALÞÝÐUHELGIN
367
Finnur
Jónsson.
um er enn orðið almennt ljóst.
Norðmenn höfðu lengi »stundað
síldveiðar hér við land og haft af
þeim mikinn hagnað, áður en við
íslendingar hófumst handa. Talið
var einstaklingum ofvaxið að reisa
síldarverksmiðjur. Þess vegna var
það, að frumvarpið um stofnun
fyrstu síldarverksmiðju ríkisins var
flutt á alþingi af Alþýðuflokks-
manninum Erlingi Friðjónssyni, en
áður hafði verið skrifað mikið um
þessi mál í blöð flokksins og þá fyrst
og fremst í forustublað hans, Al-
þýðublaðið. Með stofnun fyrstu síld-
arverksmiðjunnar var lagður grund-
völlur að hagnýtingu landsmanna á
síldarmiðunum. Blöð og frambjóð-
endur íhaldsins héldu framan af
lengi vel uppi látlausum áróðri gegn
síldarverksmiðjum ríkisins, en Al-
þýðublaðið og forustumenn flokks-
ins svöruðu jafnharðan.
Árið 1934, þegar því var hreyft á
alþingi, að ríkið reisti aðra síldar-
verksmiðju til viðbótar, þótti það
svo sjálfsagt, að ríkið héldi áfram
að reisa slíkar verksmiðjur, að hinir
fyrri andstæðingar tóku vel í það
og greiddu því atkvæði. Á þessu
sama ári fylgdi Alþýðuflokkurinn
eftir skrifum og áróðri Alþýðu-
blaðsins og gerði tillögur um skipu-
lagningu útvegsins með stofnun
síldarútvegsnefndar. Sú löggjöf
mætti í nokkur ár mikilli mótspyrnu
íhaldsins, og í mörg ár var haidið
uppi látlausum árásum á störf síld-
arútvegsnefndar. Öllum þeim hat-
römmu árásum, sem mönnum eru
enn í fersku minni, var jafnharðan
svarað í Alþýðublaðinu og öðrum
málgögnum flokksins. Og nú er svo
komið, að allar árásir á skipulag
síldarsölunnar eru niður fallnar.
Á árinu 1934 flutti Alþýðuflokk-
urinn einnig- frumvarp til laga um
stofnun fiskimálasjóðs og fiskimála-
nefnd. Fiskimálanefndin gerði stór-
felldar tilraunir með hraðfrystingu
fiskjar, sem síðar sköpuðu grund-
völlinn að hinni merkilegu byltingu,
sem orðið hefur í verkun fiskjar, en
hún fór fram með stofnsetningu
hraðfrystihúsanna. Starfsemi og
framkvæmdir fiskimálanefndar
sættu illvígri andstöðu íhaldsins og
hinu sama skilningsleysi og bæði
síldarverksmiðjurnar og síldarút-
vegsnefnd. Blöð íhaldsins héldu
uppi svo árum skipti látlausum rógi
um þessar stofnanir, en reynslan
sýndi, að þessi stefnumál Alþýðu-
blaðsins og Alþýðuflokksins höfðu
fullan rétt á sér og voru í samræmi
við eðlilega og nauðsynlega þróun í
atvinnu- og framleiðslulífi íslenzku
þjóðarinnar. Nú er það almennt við-
urkennt, að ef eigi hefði verið búið
að reisa síldarverksmiðjur ríkisins,
sem leiddu til þess að einstaklingar
lögðu út í sams konar atvinnurekst-
ur, að ef eigi hefði verið búið að
skipuleggja síldarsöluna og ef eigi
hefði verið búið að afla þeirrar
miklu reynslu í hraðfrystingu, sem
fiskimálanefnd hafði haft forgöngu
um, þá hefðu landsmenn verið van-
búnir og staðið uppi úrræðalausir,
þegar þeir misstu nær allan markað
sinn fyrir saltfisk á örfáum árura.
Þá má heldur ekki gleyma því, að
eitt af skilyrðunum, sem Alþýðu-
flokkurinn setti fyrir þátttöku í rík-
isstjórn Ólafs Thors, var nýsköpun
sjávarútvegsins. Alþýðublaðið og
Alþýðuflokkurinn hafa þannig með
starfi sínu meðal almennings og á
alþingi haft frumkvæði að þeirri
þróun í fiskveiðum og hagnýtingu
sjávarafla, sem ýkjulaust má segja
að valdið hafi farsælli en friðsam-
legri byltingu í lífi þjóðarinnar á
síðastliðnum þrjátíu árum.“
-------------------------------------------------------♦
Réftinda- og öryggtsmálin. Haralds Guðmundssonar. j
---------------------------♦
„Þegar Alþýðublaðið hóf göngu,
voru almannatryggingar svo að segja
óþekktar hér á landi. Sveitarstyrk-
urinn var eina björg hinna fátæku
þegar á bjátaði. Veikindi, slysfarir,
örorka, atvinnuleysi, elli og ómegð,
allt bar þetta að einum og sama
brunni — brunni örbirgðar, ósjálf-
stæðis og útskúfunar.
Sveitarómaginn var utangarðs í
þjóðfélaginu, sviptur kosningarétti
og kjörgengi. Öldungurinn, semhafði
erfiðað langa ævi, alið upp börn og
greitt skatta og skyldur, en ekki get-
að safnað sjóði til elliáranna, var í
þessu. efni settur á bekk með af-
brotamönnum, dæmdum fyrir glæpi.
Hjónin, sem voru svo ólánssöm að
eignazt stærri barnahóp en svo, að'
stopul daglaunavinna hjá kaup-
manninum nægði fyrir þörfum fjöl-
skyldunnar og því neyddust til ,,að
fara á sveitina“, urðu að sætta sig
við það möglunarlaust, að heimili
þeirra væri sundrað, börnin boðin
upp og afhent hæstbjóðanda. Sama
var um ekkjuna, sem misst hafði
mann sinn af slysförum eða veik-
indum og barnahópinn föðurlausa.
Ef sveitarlimur gerðist svo djarf-
ur að flytja í annan hrepp eða hérað,
þar sem hann taldi lífvænlegra, var
hann tekinn nauðugur viljugur og
fluttur „heim á sína sveit“, stund-
um landshornanna á milli — og
svona mætti lengi telja.
Gegn öllu þessu ranglæti og mann-
úðarleysi hóf Alþýðublaðið þegar
harðskeytta baráttu. Það tók þegar
upp kröfuna um afnám sveitaflutn-
inga og kosningarétt styrkþegum til
handa. Jafnframt sýndi. það fram á
nauðsyn og nytsemi almannatrygg-
inga og beitti sér fyrir skipuiegri
fræðslustarfsemi um markmið þeirra
og þýðingu fyrir einstaklinginn og
þjóðina alla.
Fyrstu árin, meðan-áhrif blaðsins
voru lítil, virtist árangurinn, að von-
urn, smávaxinn. En eftir því sem út-
breiðsla blaðsins óx og áhrif þess
jukust, miðaði betur í áttina. Ilöf-
uðbaráttan á þessum fyrstu árum er
þá um það, að fá dregið úr ranglæti
fátækralaganna og öðrum verstu á-
göllum þeirra, og að fá lögfestan
hvíldartíma á togurunum. Afnám
sveitaflutninga, kosningaréttur fá-
tæklinga og unga fólkið voru aðal-
dægurmálin á þessum árum, að ó-
gleymdum togaravökulögunum. En
jafnframt notaði blaðið hvert tæki-
færi til þess að vinna hugmyndinni
um almannatryggingar fylgi. Slysa-