Árblik - 22.01.1949, Side 1
Neskaupstað ,22*jan.1949 .
4.tölublað,
/
r
lO.árgangur.
Gjaldþrot í'ramsóknarflokksins
kyrstu kaupfélogin v/oru
stifnuð af fátækum 'hændum og
sveitaalþyðu þessa lands.Markmið
þeiira var að ryðja braut iieil-
brigðum verzlunarháttum og að
tryggja neytendum og framlelðend-
um sannvirða vorunnar.
pegar fyrstu kaupfélógin voru
stofnuð7var óll verzlun bæði með
erlendar og innlendar vörur.í
hóndum selstöðuverzlana - flestra
danskra - ,sem raunar höfðu ein-
okanaraðstoðUjenda voru þær beinlr
arftakar hinna illræmdu einokan-
verzlana»
kyrátu kaubfólogin voru auð-
vitað lítiís' megn í fyrstu.enda
við ramman reip aö draga þar sam
kaupmennirnir voru.sem re.yndu að
kæfa i fæðlngunni þennan frjóanga
islenzks sjálfstæðis og íslenzks
•framtaks. En kaupfélögunum tókst að
iialda velli.. Og hver af. annari
logðu selstöðuverzlanlrnar upp
laupana - gáfust upp í samkeppn-
a.nni við verzlunarsamtök fólksins.
Og svo kom að kaupfelög risu upp
£ hverri. byggð og lögðu undir sig
meginhlutanh af verzlun byggðarinn
ar.
þegar kaupfélögunum fór að
■waxa fiskur' um hrygg,komu fram-
gjarnir menn,sem voru á hnotskóg
eftir tæklfæri til að komast
til valda í þ.jóðfélaginu.auga á að
þau væru _hin ák.jósanlegustu tæki £
valdabaráttunnJ.. Og þessir menn
tólcu ,að stíga. í vænglnn fyrir kaup
félögunum. þeir tjáðu þeim ást
sína og virðlngu og hétu þeim ei-
lífri trú og tryggó.ef þau aðeins
vildu ljá þeim llð í valdabarátt-
un.nlc. Og þegar valdabaráttunni
væri lckið með sigri þessar spak-
úlanta,þá sk.yldu kaupfélögin
hljóta styrk til að ráða niðurlög-
um kaupmannavalds ins að ■fullu svo
að cll verzlun landsmanna yröi rek
In með samvinnusniði.
Og kaupfélögin bátu á a.gnið
svo ótrúlegt sem það ^er. Og þar
með ^voru. þau orðin þátttakendur í
stjórnmálabaráttunni og stimpluð
ílokksmerki ákve.ðlnna stjórnmála-
leiðfcoga. Og kaupfélögin hafa enn
ekki getaö slitið þá fjötra.sem
þau þá voru reyrð,þrátt fyrir
nokkra viðleitni í þá átt síðustu
árin.s
Stjórnmálaflokkur sá,er
stofnaður var með það fyrir augum
að beita kaupfélögunum fyrir sig
x valdabaráttunni,var Eramsóknar-
flokkurinn. Hann lítur á sig^sem
sámvinnuflokk,sjálfkjörinn mál-
svara kaupfélaganna,rétt eins og
þau gætu ekki svarað fyrir sig
sjálf. Hann álítur það persónu-
lega móðgun við Eramsóknarflokk-
inn,ef aðrir en Eramsóknarmenn
láta tll sín heyra um samvinnu-
mák.
Og flokknum k3ams± tókst á
fám árum að komast til valda með
tilstyrk kaupfólaganna og kaup-
félagsmanna* l'oringjarnir,sem
leitt höfðu kaupfélögin á þessar
vllligotur,fengu feit embætti.
þeir urðu ráðherrar,bankastjorar,
forstjorar ríkisfyrirtækja og svo
framvegis, Og þegar ekkl voru tll
fleiri embætti handa Eramsóknar-
monnum,voru þau einfaldlega buin
t il c
það var mikil gleði ríkjandi
meðal bitlingalýðsins. Hu var úr
nógu aö moöa, Og bltlingalýður-
inn hreiðraöi um sig við ríkis-
jötuna og naut þeirra þæginda,er
vé’lræöi þelrra gegn kaupfélögun-
um færði þeim,
En kaupfélögin - hver varð
þeirra hlutui' ?
þau glemdust. En kaupfélags-
stjórunum var hyglað ofurlítið,
ml.sjafnlega miklð samt eftir
pólitískum verðleikum. og dugnaði
við atkvæðasmölun.þeir fengu m.a.
afgreiðslu skipaútgerðarinnar og
nokkrir komust svo hátt að veria
þingmenn og hljóta sæti í laun-
uðum nefndum, Og svo aumur kaup-
félagsstjori var ekki til,að hann
gæti ekki gert s.ér vonir um að
komast til mikilla metorða,eintum
ef hann hafði verið svo heppinx
að fá sæmilegt politikst siðferð-
isvcttorð frá Samvinnuskólanum..
líaiipmenn og heild«;alar
héldu öllu sínu á stjorharáruir.
Framsoknar,en aðstaða kaupfélag-
anna batnaði lítið► Og þegar