Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1958, Blaðsíða 24

starfi og viðleitni þeirra áður nefndu
heldur en yfir þessum og þeim er
síðast verða taldir, sem eiga það
sameiginlegt að vera einhyggjumenn
og vanmeta engan vef.
Síðasti hópurinn er þó frábrugð-
inn hinum. Þeim dettur ekki í hug,
að viðfangsefnin verði leyst með
þekktum lögmálum eðlis- og efna-
fræði, viðurkenna kreppu í líffræð-
inni og óska og leita nýrra viðhorfa
og gjörbyltingar á skilgreiningum
okkar. Þeir eru þess konar ein-
hyggjumenn, sem telja að fara verði
niður á við og leita skýringa á með-
vitund o. fl. í frumskipulagi efnisins
neðar mólekúlum og atómum. Þeir
eru, ólíkt hinum, mjög heimspekilega
sinnaðir og þeirrar skoðunar, að
gæða verði efnið nýjum eiginleikum,
búa til hugtök eða færa gömlu hug-
tök tvíhyggjunnar yfir á efnið og
skilgreina á ný. Heimspeki þeirra er
þess eðlis, að þeir leggja að jöfnu
allt, sem miðar að skilgreiningu á
hugtakinu líf.
Þessi skipting mín er ekki nein vís-
indaleg skilgreining heldur tilraun til
þess að varpa ljósi á heimspekilegar
forsendur lífeðlisfræðinga. Framsetn-
ingin er óskýr. Efnið verður ekki
skipulagt í kerfi, fílosofiu hópanna
er aðeins lýst, en hún ekki skilgreind,
öll millistig finnast. Þetta er einungis
lýsing á afstöðu manna til viðfængs-
efna sinna, afstöðu sem er mótuð af
heimspeki, en þó fyrst og fremst af
vandræðum þeirra,
Ég byrja grein þessa þannig í von
um að vekja áhuga ykkar. Ég veit,
að íslendingar eru mikil lífsgátu
þjóð. Sjálfur er ég ekkert á vegum
lífsgátunnar. En þegar ég valdi líf-
22
eðlisfræðina og sérgrein mína, tauga-
kerfið, þá var ég mér samt meðvit-
andi um hin stóru heimspekilegu við-
horf, sem tengd eru tauga- og heila-
rannsóknum, og áhrif skynjunarfræði
á þrónn heimspekinnar á þessari og
síðustu öld. Og ég hlýt að viður-
kenna, að heilbrigður heimspekiáhugi
og yfirsýn sé nauðsynleg hverjum
þeim manni, sem vísindastörf vinnur.
Ég ætlaði upphaflega að skrifa
ópersónulega grein, hlutlausa grein-
argerð. Nú finn ég, að það verður
tilgerðarlegt, því að auðvitað hef ég
mína skoðun og vinnutilgátur.
Ég er ekki tvíhyggjumaður, en
mun að sjálfsögðu skýra samvizku-
samlega frá rökum þeirra vísinda-
manna í minni grein, sem hneigjast
að tvíhyggju. Meðal þeirra eru ýms-
ir frægustu lífeðlisfræðingar aldarinn-
ar.
Ég nefni þetta nú þegar, ef það
mætti verða tvíhyggjumönnum í les-
endahópi til uppörvunar og hvatning
til að pæla gegnum grein mína. Frá
forgangsmönnum í eðlis- og Hfeðlis-
fræði koma nú ýmis veigamestu rök-
in fyrir slíkri heimspeki. Sherrington
sálugi og Eccles, sem báðir verða að
teljast meðal mestu afreksmanna líf-
eðlisfræðinnar, komust, að þeirri nið-
urstöðu eftir rannsóknir heillar ævi
á starfsemi taugakerfisins, að tví-
hyggjan væri skásta vinnutilgátan.
Eccles er enn í fullu fjöri og einna
mestur að afköstum og virðingu vest-
urlenzkra lífeðlisfræðinga.
Sjónarmið þessara manna mun ég
ræða ýtarlega undir lokin.
Ég hugsa mér að skipta efni mínu
í þrjá kafla. Taugin, heilinn og heili
og hugur.
DAGSKRÁ