Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1958, Blaðsíða 45

Piétá frá
Avignon.
Frakkland,
Vm 1460.
allt að því mennsku andliti gegn skepnum for-
sögunnar; og Söngkonan mikla kemur aftan
úr örófi alda með hörkulegt fuglshöfuð, á vöxt
eins og Venus hellanna. í Lagash skömmu síð-
ar stillir höggmyndasnillingur manninum upp
andspænis ringulreið alheimsins og samræm-
ir hann æðri heimsmynd stjörnuspekinganna.
Sérhver Gúdea i sæti er í senn maður og
ziggúrat, enda þótt hann sé ekki skraut neinn-
ar byggingarlistar. Hendurnar með fingrum
er mynda rétt horn fyrir ofan háan grunn
fótanna, eru táknmynd ósæranlegs heims, sem
ekki er einungis mannsins: Gúdea er allt í
senn tilbiðjandi, guð og musten.
Hægt er að hugsa sér margs konar túlkun á
þessum líkneskjum, sem tilheyra horfnum
menningarskeiðum. En það sem þær gefa í
skyn, blasir við hjá menningu sem enn er
við lýði: menningu Indlands.
Fyrst í stað vegna mistaka hennar. Nútíma-
átrúnaðargoðin, grettin undir háum kókos-
hnetutrjánum, eru sambland singhalskra
maska og torglíkneskja og gjörsneydd bæði
stíl og kosmiskum boðskap. En það er í átt-
ina til goðsagnanna, þar sem risavaxnar hetj-
ur gæla með vindum Himalayafjalla við
pálmatoppa Ganges, sem þau teygja vesalar,
afskræmdar hendur: i andarslitunum sárbið-
ur indverska listin Mæðurnar frá Ellora um
hjálp. Enn eru pílagrímsferðir farnar; og enn
má sjá örsmáa koparguði búna til f rauðum
eirkötlum við dyr musteranna, handvagna-
geymslustaði stærri en þá sem til voru í
Chartres. Á hverju kvöldi um regntímann,
er hlý þoka stígur upp af pollunum inn á
milli rennvotra pálmanna, berst frá blánandi
turnum þúsund ára kall homsins. I trúarleg-
um mjógötunum vakna sölumenn á ilmgrasa-
skjóðum sínum, út koma menn litaðir hvítri
ösku, og aparnir leggjast til hvíldar eins og á
tíma Rámáyana. Æðisleg verzlun setur af stað
alla raforku Indlands og yfirgnæfir hornaköll-
in í vætu rökkursins: en það er aðeins kvöld
á hnignunaröld Evrópu — eitt kvöld eins og
svo mörg önnur á hnignunaröld sem á sér
svo marga líka — og yfir nikulglit þess og
svefn hinna heilögu kúa í náud kallar reglu-
bundinn ymur hornanna nótt Vedabókanna.
Fórnarblóðið streymir í skálar höggnar utan
um kynlim úr steini; geitin sem finnur lykt-
ina þrátt fyrir sápuilm túberósunnar og
frangipansins, brýzt um fyrir neðan grettn-
ar líkneskjur; helgidómurinn, gjörsneyddur
mikilfenglegum stfl, líkist helzt villidýrabæli,
og hrópandi hláleiki hans liggur i augum
DAGSKRÁ
43