Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1958, Blaðsíða 46

uppi, enda þótt snilligáfa Indlands liafi forð-
um þorað að finna upp tign blóðsins.
Snilld þess cr jafnlifandi og snilld dóm-
kirkna okkar. Kall homsins, vein fórnardýrs-
ins færa okkur bergmál af rödd EUora. Hún
gjörir kunnugt, að luindan ytraborðsins sé lil
Sannleikur; að fyrir öllum hclgilistum sé
hann til, hver sem trúin kann að vera er þa;r
byggjast á. Þessi tilfinning sem hefur verið alls
ráðandi á flestum menningarskeiðum, hefur
nær ávallt farið fyrir ofan garð og neðan hjá
Vesturlöndum nútímans sem túlka hana á
sínu eigin máli. Ytraborðið er hvorki blekk-
ing né draumur: því andspænis blekking-
unni er hinn áþreifanlegi heimur, andspænis
drauminum heimur vökunnar; aftur á móti
er það sem er andstætt ytraborðinu, handan
alls „áþreifanlegs". Og þetta „handan" er ekki
aðeins hugtak, sem felur í sér ba'ði háspeki-
legt algildi og hugmyndina um óendanleik-
ann; Indland sýnir okkur fram á á hverjum
degi, að það getur verið meðvitundarástand;
að tilfinningunni (og ekki hugmyndinni) fyr-
ir ytraborðinu samsvari tilfinning fyrir því
sem gerir, að það er ytraborð. ÖIl menningar-
skeið er fundið hafa til þessarar tilfinningar,
hafa litið á hana sem raeðvitund hins æðsta
Sannleika. Og þó Mesópótamía, Egyptaland
og Iran þekki ekki lengnr af henni annað en
það sem múhameðstrúin hefur varðveitt, er
hún frá Mysore til Kasmír lífið og sálin í
sögusögnum almennings, eftir að hafa verið
kjarninn í prédikunum Ramakrishna fyrir
nokkrti, í Puranakvæðunum forðum.
í einveru skógarius eiublínir meinlætamað-
urinn Nárada á lítið, glitrandi laufblað og
hugsar. Blaðið tekur að titra; brátt skelfur
allt tréð, eins og þegar missirisvindamir fara
hjá, i hræringarlausri frjósemi er umvefur
svefn páfuglanna: það er Vishnú.
„— Veldu þér eina ósk, segir skrjáf lauf-
blaðanna í þögninni.
— Hvers óskaði ég mér annars en þckkja
leyndardóm þíns máyá?
— Látum svo vera; en farðu og sæktu mér
vatn.“ í hitanum fuðrar tréð upp.
Meinlætamaðurin kemur að fyrstu húsa-
þyrpingunni og kallar. Skepnurnar sofa. Ung
stúlka kemur til dyra. „Rödd hennar var eins
og gullhnútur bundinn utan um háls hins
44
framandi inanns"; samt taka fbúarnir honum
eins og heimamanni, sem lengi hefur verið
fjarverandi. Hann hcfnr um aldur verið af
þeirra hópi. Hann gengur að eiga stúlkuna,
og enginn hafði annars vænzt.
Nótt eina á tólfta ára jiaðan í frá drekkir
árstíðabundið vatnsflóðið búpeningi hans og
tekur með sér híbýlin. Hann flýr í straumi
leðjunnar, sem er jafngömul upphafi heims-
ins, styður konu sína, Ieiðir tvö barnanna og
ber hið þriðja. Barnið sem hann ber, rennur
út af öxl hans. Hann sleppir hinum tveimur
og konu sinni til þess að (aka það upp: þau
berast á brott. Hann hefur varla fyrr rétt úr
sér í nóttinni sem kveður við af skellum
kvoðunnar en hann er rotaður af upprifnu
tré. Þykkur flauniurinn varpar honum upp
á klett; þegar hann kemnr til nokkurrar með-
vitundar, er hann aðeins umkringdur kyrrum
aurframburði með trjábolmn á reki, krökk-
um af öpum ...
Hann grætur í vindinum, sem fjarlá:gist.
„Börnin mfn, börnin mín ...“
„— Barnið mitt, svarar líkt og bergmál rödd
vindsins, sem allt í einu er orðin hátíðleg,
hvar er vatnið? Ég hef bcðið I rúman hálf-
tíma ...“
Vishnú bíður hans í skógi liins hreyfingar-
lausa bjarma, fyrir framan stóra tréð sem
skelfur.
Til eru margar úlgáfur af þessari frásögn,
allt frá texta Matsya Purana til barnagælanna.
I öllum tilheyrir afturkoman til hins „raun-
verulega" einnig atburðarás ytraborðsins, þar
sem snertingin við ómiðlanlegan leyndardóm
er ekki annað en framhald vatnsflóðsins;
eins og flutningar mauranna í öðrum sög-
um eru guðunum lexía um neindina. Vishnú
sjálfur tilheyrir æðri rás ytraborðs ... Það
er ekki vegna þess hún var draumur, að
seinni tilvera Náradas skiptir engu: það
er vegna þess hún var jafnraunveruleg
hinni fyrri. Á ntáli Vesturlanda: er ytraborð
allt sem háÖ er riki timans. Og allt sent til-
heyrir aðeins lífinu er óhreint: Vesturlönd
vita af ltvers konar natni Indland hreinsar
sig af dauðanum, en þau ættu einnig að vita,
að það hreinsar sig ekki síður af fæðingunni
... Baráttan gegn ytraborðsfif/inntngunni,
sem byggist á djúpstæðri, áleitinni tímameð-
vitund, hefur mótað bæði helgibyggingarlist-
ina og líkneskjur helgistaðanna. Musterið er
DAGSKRÁ