SSFblaðið - 01.10.2013, Side 11

11
mikið hefur verið fjAllAð um stærð íslenskA fjármálAkerfisins
og þá sérstAklegA umsvif viðskiptAbAnkAnnA undAnfArin ár. Sú
umræða varð háværari í kjölfar falls íslenska fjármálakerfisins og
aftur við útgáfu skýrslu um framtíðarskipan fjármálakerfisins sem
efnahags- og viðskiptaráðuneytið gaf út sl. vor. Fjölmargir hafa
stigið fram og talið fjármálakerfið alltof stórt á Íslandi án þess að
geta þess hver eðlileg stærð sé, sumir þeirra hafa fullyrt að það hafi,
þrátt fyrir fall bankanna, farið stækkandi undanfarin ár.
Í umræðunni um stærð íslenskrar fjármálastarfsemi er mikilvægt
að kynna sér staðreyndir og lykiltölur, kynna sér samanburð og
kunna skil á mögulegum afleiðingum sem fákeppni hefur á sviði
fjármála – og innlánsstarfsemi. Mikil hagræðing hefur átt sér
stað innan íslensku viðskiptabankanna undanfarin ár þrátt fyrir
fullyrðingar manna um annað. Heildarniðurstöður ársreikninga
fjármálafyrirtækja og verðbréfa- og fjárfestingasjóða fyrir árið 2012
sem Fjármálaeftirlitið tók saman staðfesta að viðskiptabankarnir hafa
dregið saman starfsemi sína á undanförnum árum. Einnig hefur
Bankasýsla ríkisins tekið saman lykiltölur fyrir árið 2012 og borið
saman við lykiltölur um starfsemi viðskiptabankanna undanfarin
ár í ársskýrslu sinni sem gefin var út í júní á þessu ári.
stærð bAnkAkerfisins sú sAmA og árið 2002
Í ársskýrslu Bankasýslu ríkisins sem kom út í júní er farið ítarlega
yfir starfsemi Bankasýslunnar í samræmi við lög en henni er falið að
gefa efnahagsráðherra ítarlega skýrslu um starfsemi stofnunarinnar. Í
skýrslunni má sjá greinargóða lýsingu á stöðu íslenska bankakerfisins
og hún borin saman við stöðu undanfarinna ára.
„Stærð bankakerfisins er oft mæld sem stærð efnahagsreiknings
innlánsstofnana, sem hlutfall af vergri landsframleiðslu en hagkvæmnin og
stærðin er einnig oft mæld með því að greina kostnað og starfsmannafjölda
bankakerfisins. Mælikvarðarnir á stærð bankakerfisins eru margir, svo
og skilgreiningarnar og mikilvægt að hafa heildarmyndina í huga þegar
tölurnar eru greindar og ályktanir dregnar.“
Í ársskýrslu Bankasýslunnar kemur fram að íslenska bankakerfið
margfaldaðist að stærð á árum 1997 til 2007. „Í lok árs 2007 náði
stærð bankakerfisins hámarki er íslenska bankakerfið var um tíföld
landsframleiðsla. Fyrst eftir bankahrunið eða í lok árs 2008 var
íslenska bankakerfið um 260% af VLF. Síðan þá hefur stærð þess
lítillega dregist saman, en í lok árs 2011 námu eignir innlánsstofnana,
viðskiptabanka og sparisjóða 2.932 ma.kr. sem var um 180% af VLF.
Stærð bankakerfisins nú er svipuð og hún var á árunum 2002 (153%)
og 2003 (197%), eða þegar ríkið losaði endanlega um meirihluta
eign sína í Landsbanka Íslands og Búnaðarbanka Íslands.“
íslenskAr innlánAsstofnAnir fremur litlAr í
sAmAnburði við evrópskAr
Vitnað er í skýrslu Evrópska Seðlabankans um bankakerfi Evrópu
í lok árs 2010. Þar kemur fram að íslenskar innlánsstofnanir séu
fremur litlar bornar saman við evrópskar innlánsstofnanir.
Í samanburðinum kemur fram að eignir innlánsstofnana í Evrópu
voru um 305% af VLF í lok árs 2009. Eignir íslenskra innlánsstofnana,
viðskiptabanka og sparisjóða námu 2.957 ma.kr. í árslok 2009 skv.
samantekt FME og var stærð íslenskra innlánsstofnana, sem hlutfall
af VLF, því 197% í árslok 2009.
Í skýrslunni segir að stærð íslenska bankakerfisins hafi verið mitt
á milli Vestur- og Austur- Evrópu. „Í Austur-Evrópu voru eignir
innlánsstofnana sem hlutfall af VLF að meðaltali 117%. Í Vestur-
Evrópu var þetta hlutfall hins vegar 430%. Þegar þessi samanburður
er skoðaður verður að hafa í huga að mjög var búið að vinda ofan
af íslenska bankakerfinu árið 2009, en í árslok 2007 var stærð
íslenskra innlánsstofnana um tíföld VLF eða 985%. Jafnframt skekkir
þennan samanburð nokkuð að Íbúðalánasjóður er ekki talinn með
innlánsstofnunum á Íslandi, en víða í Evrópu sjá innlánsstofnanir í mun
ríkari mæli en á Íslandi um útlán til almennings vegna fasteignakaupa.
Ef eignir Íbúðalánasjóðs eru taldar með eignum íslenskra innlánsstofnana
er stærð íslenskra innlánsstofnana 250% af VLF og er stærðin því svipuð
og í Finnlandi og Ítalíu. Einnig verður að taka tillit til þess í þessum
samanburði að stórir alþjóðlegir bankar eru ekki með höfuðstöðvar á
Íslandi líkt og í Bretlandi, Hollandi, Frakklandi, Belgíu og Þýskalandi.“
fjöldi íbúA á hvert útibú
Fullyrt er að bankar og fjármálafyrirtæki hafi þurft að hagræða og
endurskipuleggja sig í kjölfar efnahagskreppunnar. „Ekki aðeins var
farið að vinda ofan af efnahagsreikningum heldur beindist athyglin
einnig í auknum mæli að grunnrekstri og arðbærni hans“ segir í
skýrslunni. Dregið var úr fjölda útibúa, minni umgjörð og fjölmargir
bankastarfsmenn misstu vinnuna.
Á næstu síðu blaðsins má sjá hvernig útibúum hefur farið fækkandi
en íbúum eða viðskiptavinum á hvert útibú hefur fjölgað úr 2.187 í
lok árs 2008 upp í 3.067 á hvert útibú í lok árs 2012. Mögulegum
viðskiptavinum hefur því fjölgað um 38,9% að meðaltali á hvert
útibú, en útibúum hefur fækkað úr 146 í lok árs 2008 í 105 í lok
árs 2012.
„Í samanburði við önnur lönd í Evrópu var fjöldi íbúa á hvert útibú
á Íslandi fyrir neðan meðaltal í lok árs 2009. Íbúar á hvert útibú voru
að meðaltali 3.200 í Evrópusambandinu samanborið við 2.425 á
Íslandi og var Ísland í 19. sæti af 27 löndum.
Hins vegar hefur orðið veruleg fjölgun íbúa á hvert útibú á Íslandi
frá lokum árs 2009 til loka árs 2012 er 3.067 manns voru á hvert
útibú og var Ísland nálægt meðaltali í Evrópu og í 14. til 15. sæti með
svipaðan fjölda íbúa á hvert útibú og er í Danmörku, Ungverjalandi
og Slóveníu. Almennt eru hlutfallslega fæstir íbúar um hvert útibú
í Suður-Evrópu, eða tæplega 2.000 íbúar á hvert útibú, en flestir í
Norður-Evrópu þar tæplega 4.300 íbúar eru um hvert útibú“ segir í
skýrslu bankasýslunnar.

Framhald á næstu síðu.
STÆRÐ
ÍSLENSKA
BANKAKERFISINS