Sveitarstjórnarmál - 28.12.1947, Blaðsíða 10

8
S VEITARSTJ ÓRNARMÁL
jöfnunarsjóðurinn sé tryggingarstofnun
fyrir slíkt atferli. Annað mál er það, að
þær geta, fyrr en varir, leitt til þrota, eða
annara vandræða fyrir viðkomandi sveit-
arfélag, og samkvæmt gildandi lögum um
Jöfnunarsjóð sveitarfélaga á að leggja
nokkuð af árlegum tekjum hans fyrir, er
nota megi til hjálpar nauðstöddum sveitar-
félögum er svo ber undir. En þar sem
ætla verður að þessi þáttur í starfsemi
Jöfnunarsjóðs standi ávallt í nánu sam-
bandi við fjárframlög til hans úr ríkis-
sjóði, verður hann ekki gerður að frekara
umtalsefni í þessu sambandi.
Þrátt fyrir áðurgreindan annmarka á að
meta styrkhæfi sveitarfélaga úr Jöfnunar-
sjóði vegna mikils útsvarsþunga, tel ég þó
sjálfsagt að það atriði eigi einnig að koma
þar til greina. Eru þá þegar nefnd þrjú at-
riði, sem leggja bæri til grundvallar jöfn-
unarúthlutun, þ.e. þurfamannakostnað, út-
gjöld vegna almannatrygginga og almenn-
ur útsvarsþungi, en opin leið er til að gefa
þessum liðum mismunandi gildi til áhrifa
á úthlutunina. Gæti þá, t. d., komið til
mála að margfalda tölur fyrsta og annars
liðar til móts við siðast talda atriðið.
En hvaðan er svo tekna að vænta fyrir
slikan sjóð?
í þeim tiltölulega takmörkuðu umræð-
um, sem enn hafa orðið um „landsútsvör“
til Jöfnunarsjóðs eða tekjuöflunarsjóðs
sveitarfélaga, hafa þó komið fram all-
margar tillögur um tilvonandi gjaldþegna
til hans. Um suma þeirra, s. s. banka og
sparisjóði, Eimskipafélag Islands, Skipa-
útgerð ríkisins o. fl., gegnir svo máli, að
þessar stofnanir eru með lögum undan-
þegnar útsvarsskyldu, enn sem komið er.
Hvort lögleiðing útsvarsskyldu á þær
myndi mæta minni mótspyrnu en ella ef
greiðslur þeirra ætti að ganga til Jöfnun-
arsjóðs, er ákveðið markmið hefði, er enn
með öllu óreynt. Ösennilegt er það ekki ef
það nær skilningi hjá þjóð og þingi, að
hlutverk sjóðsins sé til almennra þjóð-
þrifa. Að sjálfsögðu myndi slík gjald-
greiðsla háð sérstökum fyrirmælum og
takmörkunum, er ekki liggja undir al-
mennum ákvæðum um niðurjöfnun út-
svara.
Annar flokkur gjaldþegna, sem nefndur
hefir verið í þessu sambandi, eru atvinnu-
rekstrarstofnanir rikisins, s. s. einkasölur
og aðrar ríkisverzlanir, síldarverksmiðjur
o. s. frv. Ennfremur almenn trygginga-
starfsemi (önnur en almannatryggingarn-
ar) heildverzlanir o. fl. Þessir aðilar hafa
verið gjaldþegnar til sérstakra sveita áður,
þó hin almennu ákvæði útsvarslaganna
hafi að vísu ekki náð til sumra þeirra. Má
búast við að þungt reiptog verði um að ná
útsversréttindum á þá í hendur Jöfnunar-
sjóðs, að m. k. að fullu, enda þótt starf-
semi þeirra nái svo mjög til landsins alls.
að heimilisfang þeirra eitt geti ekki, með
neinni sanngirni, ráðið því, hvar útsvars-
greiðsla þeirra kemur niður.
Þriðji flokkur gjaldþegna til Jöfnunar-
sjóðs, sem til greina mætti koma, eru t. d.
þeir útlendir menn, sem hingað koma til
starfa að tilhlutan ríkisstjórnarinnar, og
eru greidd laun úr ríkissjóði. Ennfremur
þeir útlendir menn, sem starfa á flugvell-
inum í Keflavík og útsvarsskyldir verða
að landslögum. Er sennilegt að fleiri gæti
bætzt í þennan flokk, við nánari athugun.
Þess er ekki að dyljast að tekjur til sliks
Jöfnunarsjóðs eða tekjuöflunarsjóðs sveit-
arfélaga eru allmikill vonarpeningur, enn
sem komið er. Eigi að siður er stofnun og
starfsemi slíks sjóðs svo mikið þarfa og
réttlætismál, að því ætti að mega vinna
fylgi. Til þessa tima hefir ekkert verið rætt
eða ritað um það utan þingfunda Sam-
bands ísl. sveitarfélaga. Mun það og reyn-
ast svo, að Sambandið sé sá aðili, sem verði
að beita sér fyrir málinu.
J. G. P.
Til þessa hefur rit þetta verið prentað i
Ríkisprentsmiðjunni Gutenberg. Þakkar
ritnefndin prentsmiðjustjóra, Steingrimi
Guðmundssyni góð ráð og alla aðstoð.
Þetta er fyrsta heftið sem prentað er í
Prentverki Akraness h.f.