Sveitarstjórnarmál - 28.12.1947, Blaðsíða 23

S VEITARSTJ ÓRN ARMÁL
21
Karl Kristjánsson:
„Það er löng leiðin til keisarans44
Þetta gamalkunna, rússneska máltæki:
„Það er löng leiðin til keisarans,“ inni-
heldur reynzlu fólksins, um að einvald-
urinn var í mikilli f jarlægð við það, þegar
leita þurfti til hans réttar eða annara úr-
lausna. Þessi fjarlægð var ekki eingöngu
vegarlengd á láði og legi í víðlendu ríki,
heldur líka — og einkum — fjarlægð
tignarmunar og vankynningar.
Til eru margar átakanlegar sagnir um
ferðalög einstakra manna á hinni lang-
sóttu leið til „hans hátignar.“ Þar áttu
sér stað margháttaðir hrakningar; líkam-
legar þrekraunir og þjáningar, andleg auð-
mýking, fjáreyðsla í farareyri. sóun ævi-
stunda í biðir við hallardyr — jafnvel ár-
um saman — o. s. frv. Og þó að tali ein-
valdans yrði að síðustu náð, som ekki var
alltaf, voru erindislokin eins vafasöm og
leiðin til hans var torsótt og löng.
Islendingar hafa aldrei þurft að leita til
keisarans. En um margar aldir urðu þeir
að fara á konungsfund með ýmis erindi
sín. Það var stundum torveld leið og sein-
farin, enda yfir haf að sækja til annars
lands og annarar þjóðar manns.
Nú þurfa Islendingar ekki lengur á
konungsfund. Nú er lýðveldi á Islandi.
Islendingar hafa skilyrði til þess að
ráða málum sínum sjálfir, að svo miklu
leyti, sem litil þjóð getur gert það í yfir-
gangssömum heimi.
Grundvallarhugsun fyrir breytingum á
stjórnskipun allt frá einveldi til lýðveldis
er sú. að koma á nærgætnari umhyggju
hinna ráðandi afla, öruggara réttlæti,
meiri sjálfstjórn, nærtækari úrlausnum og
fljótfengnari.
Lýðveldisskipulaginu er fyrst og fremst
ætlað að stytta fólkinu þá leið, sem reynd-
ist því alltof löng til keisarans.
En er hún nú svo stutt og fljótfarin sem
skyldi í lýðræðislandinu okkar þessi leið?
Er hún að styttast ár frá ári fyrir vitur-
legar aðgerðir og umbætur á torfærum?
Finnst t. d. þér, sem vinnur sveitar-
stjórnarstörf, fljótlegt að reka erindi „á
hærri stöðum?“
Finnst þér löggjafinn með fyrirmælum
sinum ryðja veginn eða spara þér og öðr-
um krókana, svo sem vera ber?
Finnst þér, að þeir menn, sem komnir
eru að meira eða minna leyti í stað keis-
arans eða kongsins og þjóna þeirra, skilja
yfirleitt rétt, að hlutverk þeirra á að vera
að stytta leið og greiða för?
Hver treystir sér til þess að svara þess-
um spurningum játandi?
„Bréfdúfan flýgur hratt,
en hraðara fara orðin, þegar
þú síxnar."
(Or umræðum símamálsins 1906).
Mikil er tæknin orðin í því, að yfirstíga
fjarlægðir á láði og legi.
Þú biður um símtal við stjórnarvöldin
í Reykjavík. Sértu norður í landi, þarftu
að panta hraðsamtal, eigir þú að komast
að hjá símanum, en þá gengur þetta fljótt,
ef valdhafinn er viðlátinn.
Þú berð fram erindi þitt í stuttu máli.
Þér finnst, að úrlausnin ætti að geta feng-
ist strax þvi að málið er einfalt. En svarið,
sem þú færð, er venjulega á þessa leið:
„Þetta þarf að liggja skiflegt fyrir."
Þú skrifar, — og „bréfdúfan flýgur
hratt."
En svar kemur alltof sjaldan að vörmu
spori. Stundum kemur það seint og um
síðir. Stundum aldrei, — eða eftir dauð-
ann.
f bréfabók Húsavíkurhrepps er innfært
afrit svohljóðandi bréfs, sem oddviti Húsa-
vikurhrepps hefir skrifað: