Sveitarstjórnarmál - 01.04.1951, Blaðsíða 42
38
SVEITARST J ÓRNARMÁL
Með því fyrirkomulagi, sem nú er á þess-
um málum hér á landi, er stefnt að síauknu
öryggisleysi bæði að því er snertir bæjarfélög-
in sjálf og bæjarstjórann. Það verkar ákveðið
í þá átt að gera þennan nauðsynlega starfs-
mann heildarinnar, bæjarstjórann, að flokks-
verkfæri, sem allir hljóta að vantrevsta nema
hans eigin flokksmenn. Það er nú líka svo
komið, að mjög erfiðlega gengur að fá menn
til þess að taka þetta starf að sér, og nú um
skeið hafa helzt valizt til starfsins ungir,
óreyndir rnenn, en í bæjarstjórastarf þurfa
að veljast reyndir og gætnir menn, sem
þekkja vel til bæjarmála.
A það verður og að bcnda, að bæjarstjórun-
um er að lögum ætlað nokkurt sjálfstæði
gagnvart bæjarstjórninni, en það sjálfstæði
glatast alveg þegar bæjarstjórinn er orðinn
flokksþjónn fyrst og fremst. Má þar nefna
það ákvæði í bæjarstjórnarlögum, að bæjar-
stjóri geti fellt úr gildi samþykkt bæjarstjórn-
ar, sem honum virðist „gagnstæð lögum eða
skaðleg fyrir kaupstaðinn, eða að hún miði
til að færast undan skyldum þeim, er á kaup-
staðnum hvila“, unz æðra stjóman'ald legg-
ur þar á úrskurð sinn.
Slíkt ákvæði sem þetta verður auðvitað
með öllu dauður bókstafur — og hefur reynzt
það — þegar bæjarstjórinn er flokksþjónn, en
ekki embættismaður heildarinnar.
Ég sé að mál mitt verður of langt, ef ég
held lengur áfram gagnn'ni á núverandi skip-
an þessara mála, enda hef ég nú nefnt aug-
Ijósustu og verstu ágallana.
Ég lofaði að nefna einhverja kosti þessa
skipulags, og hef leitað þeirra og verð að
segja, að ég hef enga fundið, sem teljandi séu.
Mér virðist og reynslan tala þar skýrustu máli,
því að það er alveg hrein undantekning ef
bæjarstjóri er lengur í starfi en eitt kjörtíma-
bil, og hér á landi eru það aðeins tveir kaup-
staðir, þar sem bæjarstjórar hafa orðið sæmi-
lega „langlífir", — það er á Akureyri og Seyð-
isfirði. í einu bæjarfélagi voru hvorki rneira
né minna en fjórir bæjarstjórar á síðasta kjör-
tímabili og þó andaðist enginn þeirra.
Eini og einasti kostur þessa h'rirkomulags
er sá, ef kost skal kalla, að hægt er, án upp-
sagnar, að losna við bæjarstjóra á fjögurra
ára fresti, og er það að vísu kostur, ef um lítt
hæfan mann hefur verið að ræða. En hjá
þeim þjóðum, sem tekið hafa upp það skipu-
lag, að hafa í bæjarstjórastarfi fastan embætt-
ismann, er uppsagnarfrestur á starfinu sex
mánuðir, revnist viðkomandi því á einhvern
hátt ekki vaxinn, svo að þegar allt kemur til
alls,er þessi „kostur“ einnig „ókostur“ því það
er bæði erfitt og getur verið skaðlegt að verða
að sitja með lítt hæfan starfsmann í fjögur ár.
Allt það, sem ég hef sagt um bæjarstjóra-
starfið og skipan þess á eins við um sveitar-
ráðsmenn og sveitarstjóra, verði slík embætti
upp tekin.
Ég hef viljandi dregið myndina af því
ástandi, sem nú ríkir í þessum efnum nokkuð
dökka, en ég hef gert það með vilja. Ég vænti
þess, að allir þeir menn, sem hér eru saman
komnir og flestir hverjir hafa um margra ára
skeið, — sumir jafnvel áratugum saman —
sinnt sveitarstjórnarmálum, geti í eigin hóp
rökrætt vandamálin hispurslaust og án veru-
legra pólitískra umbúða, enda á félagsskapur
vor, meðal annars að miða að því að gera oss
hæfa til að líta á og tala um vandamál vor af
hispurslevsi, skilningi og sannleiksást, og
leggja til hliðar, a. m. k. meðan vér erum hér,
flokkspólitísk sjónarmið, en reyna í þess stað
að kryfja málin til mergjar með hag og heill
þeirrar heildar, sem vér nefnum sveitarfélag,
og oss er ætlað að starfa fvrir og með hann
einan fyrir augum. Ég vona því, að bæjarstjór-
ar þeir, sem hér eru, og aðrir fyrirsvarsmenn
bæja og kauptúna, firrist ekki af þessari ádeilu
minni. Henni er ekki stefnt gegn neinum ein-
stökum aðila, hvorki einstaklingi né sveitar-
félagi, heldur aðeins dregnar fram hinar