Sveitarstjórnarmál - 01.02.1975, Blaðsíða 16

ur, sprengingar, stórbrunar og vatnsveitubilanir.
Ef litið er á þennan lista, kemur í ljós, að
fæstir þessara þátta koma fyrir án þess að valda
öðrum. Nægir að nefna þar sem dæmi, að eld-
gosið í Vestmannaeyjum olli hraunflæði, hruni
mannvirkja, brottflutningi, mengun af völdum
eiturefna, rafmagnsbilun, sprengingum, stór-
brunum og vatnsveitubilun.
Varnir sveitarfélags
Almannavarnir sveitarfélags eru ekki stofnun,
sem annast beint björgunar- og hjálparstarf,
heldur samræmir og stjórnar neyðarþjónustu á
breiðum grundvelli, þegar hættu ber að hönd-
um. Jafnframt eiga þær að hafa forgöngu um
fyrirbyggjandi ráðstafanir gegn vá.
En hvernig er eðlilegast, að varnarkerfi sveit-
arfélaga sé byggt upp?
Ef gengið er út frá því vísu, að uppbygging
almannavarna fari fram frá grunni í viðkom-
andi sveitarfélagi, er eðlileg atburðarás sem hér
segir:
Gert verði alhliða starfs- og neyðarskipulag
fyrir viðkomandi umdæmi, er miðist við ástand,
afl og möguleika, að óbreyttum aðstæðum „sta-
tus quo“. Starfsskipulagið skal flokka í fjóra
mismunandi þætti:
1. Innri byggingu almannavarna, stjórnunar-
mál, skyldur og ábyrgð aðila ásamt al-
mennri lýsingu á framkvæmdamáta.
2. Fjarskipta- og sambandsmál, viðvaranir
og neyðarupplýsingar til almennings.
3. Verkaskiptingu stofnana, fyrirtækja og fé-
lagasamtaka, ef til neyðar kernur, þannig
að umræddir aðilar falli rétt að heildar-
mynstri neyðarþjónustu án árekstra og
hættu á lömun einstakra þátta.
4. Upplýsingalista yfir mannafla, tæki, bún-
að og áhöld í umdæminu, er nýtileg eru
við alhliða björgunar- og hjálparstörf,
ásamt skýringu á, hvernig það verður
virkjað.
Neyðarskipulagið fjallai' aftur á móti um
viðbrögð á hættunnar stund. Það höfðar til áður-
nefnds starfsskipulags og þeirra hættusviða, sem
hugsanlega geta komið upp í umdæminu. Skipu-
lagið er þannig mótað, að við tiltekið hættu-
ástand er hægt að virkja á stuttum tíma sam-
verkandi björgunar- og hjálparstarf með því að
fylgja minnislista („check list“), sem er sérstak-
lega gerður með tilliti til viðkomandi hættu-
sviðs. í viðkomandi minnislista er aðgerðum
raðað upp í forgangsröð og nákvæmlega sagt,
hver gerir hvað, hvar og hvenær, ef hættu ber
að höndum. Einnig er fléttað inn í listann upp-
lýsingum til hagræðis, ábendingum til öryggis o.
fl., er að gagni mega koma fyrir yfirvöld sveitar-
félagsins. Að lokuni er svo minnst á aukaverk-
anir, er viðkomandi áfall getur haft í umdæm-
inu, og hugsanlega þarf að bregða rétt við.
Með þessu fyrirkomulagi er tryggt, að sveit-
arfélag sé viðbúið að mæta áfalli án glundroða
og með styrku varnarkerfi, miðað við eigin
innri uppbyggingu.
Að lokinni skipulagningu neyðarvarna, er
eðlilegt framhald að kanna, hverjir eru veik-
ustu hlekkir slíks skipulags, og út frá þeim má
síðan byrja efnislega uppbyggingu með tilliti til
fjárhags á hverjum tíma og með vakandi auga
fyrir því, hvernig samræma megi styrkingu ein-
stakra þátta eðlilegri uppbyggingu stofnana, sem
sveitarfélagið rekur hvort eð er.
Auk alhliða uppbyggingar á vörnum gegn
vá er skylda almannavarnanefndanna að hafa
yfirsýn yfir þær hættur, er hugsanlega gætu vald-
ið neyð í viðkomandi umdæmi, og ýta á fyrir-
byggjandi ráðstafanir til verndar.
Sveitarfélögin
og samtök þeirra
Samkvæmt löguni urn almannavarnir er gert
ráð fyrir, að framkvæmdir á almannavörnum
séu í höndum sveitarfélaganna sjálfra. Hér vill
því miður verða mikill misbrestur á, og má
teljast furðulegt, að sveitarstjórnarmenn, sem
ávallt vinna að bættara mannlífi innan sinna
SVEITAUSTJÓRNARMÁL