Sveitarstjórnarmál - 01.04.1975, Blaðsíða 16

er þó oftast af sömu rótum runnið, svo að það
má fiuna þau hér í smækkaðri mynd.
Ég ætla hér að nefna fáein dæmi um erlend
stórvandamál:
Chicago-borg sækir mest af neyzluvatni sínu í
vatnsgeng setlög undir borginni. Innrennslið í
þessi setlög nær ekki að endurnýja vatnsforða
þeirra, svo að jarðvatnsborðið lækkar þar um
1 m á ári. Stöðugt eru boraðar dýpri holur og
dælurnar færðar lengra niður, svo að þær liggja
nú á 80—90 m dýpi undir yfirborði. Bráðlega
verður komið niður úr þessum setlögum, og þar
með er vatnsforðinn búinn. Síðast þegar ég vissi
Einföld rennslismæling á litlu vatnsfalli.
var ekkert afráðið, hvað þá skuli tekið til bragðs.
Frægar eru kirkjurnar tvær í Mexicó City, en
þær standa skannnt hvor frá annarri, og turnar
þeirra hallast sjáanlega saman. Upphaflega
stóðu kirkjurnar réttar, en neyzluvatni var dælt
upp úr setlögum undir þeirn, sem þjöppuðust
við það og sigu sarnan, með þessurn afleiðingum
fyrir kirkjurnar.
Allar útidyratröppurnar liafa í heilli götu í
Kaupmannahöfn slitnað frá húsunum af sömu
ástæðu, vegna þess að þær sigu ekki með sama
hraða og húsin sjálf. Hliðstæð fyrirbæri finnast
í Stokkhólmi. í eldri hverfum Reykjavíkur finn-
ast kjallaragluggar allt að i/2 m yfir jörð, þótt
þeir hafi við byggingu liússins verið nærri því
í jafnhæð við lóðina. Jarðvegsskipti vegna gatna-
gerðar og holræsakerfis liafa dregið til sín
vatnið úr jarðveginum á lóðunum.
Skaðleg stórflóð eru að verða árviss atburður
á þéttbýlissvæði Los Angeles. Orsökin fyrir ]>ví
eru ekki meiri rigningar en áður, heldur hitt,
að 60% borgarlandsins eru steinsteypa, asfalt
og járn, svo að afrennslisskilyrðin eru gjör-
breytt frá því, sem þau voru áður, og holræsa-
kerfið er ekki hannað með tilliti til hinna
breyttu aðstæðna.
Þessi dæmi ásamt miklum fjölda annarra
slíkra sýna glögglega, livað íhlutun mannsins
getur haft marg})ætt áhrif á jafnvægisástand
náttúrunnar. Þessi erlendu dærni eru að vísu
stærri í sniðum heldur en J)au, sem við eigum
við að glíma. Þrátt fyrir það er eðli Jjeirra
liliðstætt Jjeim, sem við Jækkjum. Allir jíekkja
lögmálið um hringrás vatnsins, J)ar sem upp-
gufun, Jíétting, yfirborðs- og jarðvatnsafrennsli
til sjávar eiga öll sín ákveðnu sæti. 1 náttúrunni
ná allir Jsessir Jiættir ákveðnu jafnvægisástandi
sfn á milli, sem sveiflast að vísu nokkuð til
eftir árstímum og árferði. Uppbygging Jaéttbýlis-
ins hefur margvísleg áhrif á þessa hringrás. Á
])éttbýlustii svæðum jarðarinnar eru J)au jafn-
vel farin að valda breytingum á hinum veður-
farslcgu Jiáttum hringrásarinnar svo sem upp-
gufun og úrkomu. Hér mun Jiess ekki gæta,
nema hvað uppgufunin hefur ef til vill breytzt
smávægilega. Aftur á móti hefur sérhver Jíétt-
býlismyndun áhrif á afrennslisskilyrðin, bæði
yfirborðs- og jarðvatns. Bæði neyzluvatn og hol-
ræsakerfi draga hluta af vatninu út úr hinni
náttúrlegu hringrás. Gatnagerð, byggingar og
önnur mannvirki draga yfirleitt úr innrennsli til
jarðvatnsins, og holræsagerð og aðrar jarðlagnir
ásamt jarðvegsskiptum vegna gatna og annarrar
mannvirkjagerðar geta gjörbreytt bæði rennslis-
leiðinni og stöðu jarðvatnsins. Margvíslegar at-
hafnir valda breytingum á eiginleikum yfirborðs-
afrennslisins. Vatnið mengast af ýmsum orsök-
um. Þannig mætti lengi halda áfram að telja.
Vandamál þéttbýlis
Samkvæmt eðli sínu má skipta vatnsvanda-
málum þéttbýlis í Jnrjá megin flokka:
SVEITARSTJÓRNARMÁL