Sveitarstjórnarmál - 01.04.1975, Blaðsíða 17

1. Neyzluvatnsöflun, gott og ómengað.
2. Affallsvatn, losun og meðhöndlun.
3. Mannvirkjatæknileg vatnsvandamál, vegna
skipulagningar mannvirkja, svo sem
gatnagerðar, hafnabygginga o.fl.
Hér skal reynt að drepa á nokkur atriði í
sambandi við hvert og eitt þessara mála, en tími
gefst ekki til að gera þeirn nokkur tæmandi
skil.
Neyzluvatnsöflunin er vissulega einna þýð-
ingarmestur þessara málaflokka. Hér á landi
hafa nokkrar athuganir verið gerðar í því sam-
bandi. Ég vil í því tilefni benda á greinar þeirra
Þórðar Þorbjarnarsonar, forstöðumanns Rann-
sóknarstofnana fiskiðnaðarins, Bergsteins A.
Bergsteinssonar, yfirfiskimatsstjóra, Jóns Jóns-
sonar, jarðfræðings, og Sigurðar Péturssonar,
gerlafræðings, í 2. tölublaði tímaritsins Sveitar-
stjórnarmál árið 1971 og viðtals við dr. Stefán
Arnórsson í 4. tölublaði sama tímarits árið 1974.
Þessar athuganir sýna okkur, að víða um land
er ástand þessara mála óviðunandi, svo að
skjótra úrbóta er þar þörf. Jafnframt er þekking
okkar á vatnsgæðum og vatnsöflunarmöguleikum
umhverfis þéttbýlissvæði landsins harla takmörk-
uð. Vatnsgæðin geta verið nokkuð misjöfn bæði
til heimilisþarfa og iðnaðar, þó að þar sé ekki
um lífræna mengun að ræða.
Enski baðmullar- og ullariðnaðurinn er dæmi
um það, hvernig eiginleikar vatnsins fyrir vissan
iðnað geta ráðið úrslitum um staðarval hans.
Á sínum tírna byggðist liann upp umhverfis
vatn með ákveðnum efnafræðilegum eiginleik-
um, en ekki með tilliti til samgangna né fyrri
búsetu.
Valkostir við neyzluvatnsöflun eru ýmist jarð-
vatn eða yfirborðsvatn. Jarðvatnið er ýmist sótt
í lindir eða í borholur. Yfirborðsvatnið er tekið
úr ám, lækjum eða stöðuvötnum. Oftast þarf
að hreinsa það með síum fyrir notkun. Aftur
á móti hefur jarðvatn hér reynzt víðast ómengað,
svo að það má nota beint. Samt sem áður er
jarðvatnsmengun vel þekkt og vaxandi fyrirbæri
liér á landi, sérstaklega er ógætileg meðferð olíu
hættuleg, þó að margt fleira komi þar til greina.
Þess vegna er nauðsynlegt að beita ítrustu var-
kárni í námunda við virkjuð eða væntanleg
jarðvatnsból.
Sama máli gegnir reyndar líka, þar sem yfir-
borðsvatn er notað, þó að síað sé, því að því
lireinna sem vatnið er, þeim mun ódýrari síu-
útbúnaði má beita. Við val vatnsbóla fyrir
þéttbýli er vissulega ekki nóg að leita aðeins að
bezta vatninu, heldur er og nauðsynlegt að gæta
hagkvæmni í valinu, því að þar er oft um veru-
legar fjárhagsbyrðar að ræða, sérstaklega fyrir
lítil sveitarfélög. Mér er ekki kunnugt um, að
gerður hafi verið neinn almennur samanburð-
ur á kostnaði hinna mismunandi valkosta: vatns-
Tærasta og ferskasta vatn, sem unnt er að fá á íslandi, kemur úr
hraunum. Mynd þessi er frá Vellankötlu á Þingvöllum.
leiðslum, borholum og virkjun þeirra eða síun
yfirborðsvatns. Þetta tel ég brýnt verkefni að
vinna að. Einnig er nauðsynlegt að vinna að
rannsóknum á vatnsþörf til almennrar notkunar
og iðnaðar svo sem frystihúsa, sláturhúsa o. s. frv.,
því að hún er grundvallaratriði við val vatns-
bóls. Hér má einnig benda á, að töp í vatns-
lögunum getur verið snar þáttur í vatnsskorti
á ýmsum stöðum.
Affallsvatn frá þéttbýli og meðhöndlun þess er
annar þáttur þessara vandamála. Við höfum franr
til þessa víðast hvar stuðzt við þá gömlu, einföldu
reglu: Lengi tekur sjórinn við. Nútírna rann-
sóknir og auknar lrreinlætiskröfur í matvæla-
iðnaði hafa þó sýnt okkur og sannað, að svo
er alls ekki. Líklegt er, að í framtíðinni verði
bygging rotþróa stöðugt meira og meira knýj-
SVEITARSTJÓRNARMÁL