Sveitarstjórnarmál - 01.04.1975, Blaðsíða 22

sjúkdómsbakteríur hafi borizt með vatni, jafnvel
berklabakteríur.
Til þess að smitandi sjúkdómar geti borizt með
vatni, þurfa mörg keðjuverkandi skilyrði að vera
fyrir hendi, því að í sjálfu sér er opið vatn sótt-
hreinsandi og hefur tilhneigingu til þess að
hrinda af sér sóttkveikjum, og sama gildir raun-
verulega um jarðveg. Aðalskilyrði til, að sótt-
kveikjur geti borizt í vatn, er, að þvag eða annar
úrgangur, svo sem saur, komist í vatnið, beint
eða óbeint, að þessar sóttkveikjur geti haldið sér
lifandi og í fullu fjöri, þegar þær komast í vatns-
glasið eða í þvottavatnið hjá móttækilegum ein-
staklingum. Reynslan hefur sýnt, að þessi skilyrði
koma ótrúlega oft fyrir, jafnvel í landi eins og á
íslandi. Frosinn úrgangur geymir lengi í sér sótt-
kveikjur.
Sú bakteríumengun, sem einkum lirjáði íslend-
Löngum sóttu Reykvikingar vatn í brunninn móts við húsið númer 9
við Aðalstræti. Þetta er hluti af mynd, sem gerð var um 1835 og
birtist í ferðabók Gaimards, og hér fengin úr nýútkominni bók „Hin
fornu tún“, eftir Pál Líndal. Það segir sig sjálft, hvernig hollustu-
hættir hafa verið við slíkan brunn.
inga áratugum saman, e. t. v. þegar frá landnáms-
tíð og rekja mátti til vatns auk annarra matvæla,
var taugaveikin. Það var sérstaklega vegna óvar-
kárlegrar umgengni við brunnana, þar sem jafn-
vel þannig var að staðið, að afrennsli frá sorp-
haugunt eða jafnvel kömrum og fjóshaugum gat
í rigningartíð náð að renna ofan í brunnana
eða menga brunnvatnið. Nú munu þó vera um
20 ár síðan síðast varð vart hér við taugaveiki-
bakteríur. Fyrsta stórbreytingin, sem varð á í
þessum málum, var, þegar brunnurinn í Aðal-
stræti í Reykjavík var lagður niður og tekin upp
vatnsleiðsla. Mig minnir, að síðasta tilfellið um
taugaveiki frá brunni hafi verið í Flatey á Skjálf-
anda. Annars er það að segja um taugaveiki-
bakteríuna, að hún lifir ekki mjög lengi í vatni;
hún þolir ekki ferskt vatn, allra sízt ef sól skín á
það til Iengdar, en ef stöðugt berast að sótt-
kveikjur, þá nægir það til þess, að þær lifa nógu
lengi til að komast í drykkjarvatn manna eða
þvottavatn. Oftast var uppspretta slíkrar tauga-
veikimengunar smitberi á heimilinu, sem gekk
örna sinna í fjós eða á víðavangi, þar sem af-
rennsli var greitt í vatnsból. Eins og fyrr segir,
er mengun af colíbakteríum, þótt úr dýrum með
heitu blóði sé, ekki talin beinlínis hættuleg, þar
sem vitað er um, að hún stafar frá búfjárhögum,
en þó myndi það aldrei verða talið öruggt, að
ekki kynni að hafa blandazt eitthvað frá manni,
jafnvel sjúkum af öðrum bakteríum, sem þá
kynni að vera í kjölfarinu, og þess vegna er svo
nijög lagt upp úr því með allan útflutningsvarn-
ing, að ekki finnist ein einasta colíbaktería,
hvorki í fiskflökum né í því kjöti, sem flutt er
úr landi, þótt við séum ekki eins kresnir íslend-
ingar með okkur sjálfa, hvað þetta snertir.
Virussjúkdómar. Ekki er fyllilega þekkt, hve
mikinn þátt vatnið á í því að breiða út ýmsar
veirur, sem valda sjúkdómum, svo sem mænuveiki
og veiki, sem stafar af coxagi-veirum, en slíkar
veirur geta komizt í gegn um og borizt með saur
og þvagi og óhreinkað drykkjarvatn, að ég nú
ekki tali um baðvatn.
Það er heldur ekki ósennilegt, að sjúkdóms-
kveikjur, sem berast með vatni og ekki enn hafa
verið greindar, séu raunverulega til. A seinni ár-
um hafa þannig komið upp faraldrar af iðrasjúk-
dómum, sem skyndilega hafa komið upp og vald-
ið ógleði, uppköstum og niðurgangi í nokkra
daga, eftir að óhreint vatn hafði verið drukkið,
og í slíkum tilfellum hafa ekki fundizt nein
merki um hina venjulegu og þekktu sjúkdóms-
vaka, sem fyrr eru nefndir.
I nálægum löndum er umferðargula (hepatitis
epidemica) sá veirusjúkdómur, sem oftast hefur
tekizt að sanna, að borizt hafi með vatni.
SVEITARST.IÓRNARMÁL