Sveitarstjórnarmál - 01.12.1975, Blaðsíða 4
ORÐ OG GERÐIR
„ . ... leggur áherzlu á, að sjálfstæði sveitar-
félaga verði eflt og þeirn fengin í hendur aukin
verkefni og auknir tekjustofnar til að standa
undir þeim, sköpuð verði skýr skipting verkefna
og tekjustofna milli ríkis og sveitarfélaga. Stuðl-
að verði að valddreifingu o. s. frv. Haft verði
í þessum efnurn náið samstarf við sveitarfélög-
in og sarntök þeirra."
Hvað oft skyldi maður búinn að sjá og heyra
ályktanir og yfirlýsingar í þessa átt?
Það skorti heldur ekkert á slíkt, þegar núver-
andi ríkisstjórn tók við völdurn. En hvernig hef-
ur svo tekizt að sinna þessum fögru fyrirheit-
um? Vitur rnaður sagði fyrir ekki mjög löngu:
„í upphafi var það orðið, en nú er það fras-
inn.“ Þetta virðist eins og sniðið eftir því sem
gerzt hefur.
Þegar ríkisstjórnin tók að sinna málefnum
sveitarfélaganna, var það með þeim liætti, að
þjarmað var að þeim fjárhagslega. Það hefur
komið í ljós, að hin fögru fyrirheit voru bara
frasi í hefðbundnum stíl.
í nóvembermánuði var efnt til mikilla um-
ræðna um þá yfirfærslu verkefna og tekna, sem
gert var ráð fyrir í greinargerð fjárlagafrv. Af
hálfu sveitarfélaganna var þessurn hugmyndum
tekið af fullum skilningi, þótt hins vegar mætti
deila urn fjárhæðir einstakra liða.
En hvað gerist svo?
Gengið er meira og minna framhjá ábend-
ingum stjórnar sambandsins, og verkið svo kór-
ónað með því, að ríkið ryðst inn á aðaltekju-
stofn sveitarfélaganna.
Flestir, sem liafa kynnt sér málin, munu nú
sammála um, að óeðlilegt sé, að sveitarfélög séu
skattlögð til að standa undir sjúkratryggingum,
sem þau hafa engin tök á eða stjórnaraðild að.
Hefur verið margítrekað, að það sé helzta nauð-
258 synjamálið til að greiða úr samskiptaflækjunni,
SVEITARSTJÓRNARMÁL
að ríkið taki að öllu leyti á sig kostnað við þær.
Er það í liuga margra miklu rneira hagsmuna-
mál en að fá aukna hlutdeild í söluskatti. Það
vita líka allir, að sá kostnaður, sem ríkið hefur
einhliða kallað yfir sveitarfélögin á þessu sviði,
er að sliga rnörg þeirra. í viðræðunum, sem áður
getur, og á fulltrúaráðsfundinum í nóvember var
lögð megináherzla á þetta.
í stað þess að taka þessa frómu ósk til greina,
sem hefði sjálfsagt talizt ofrausn, er á einni nóttu
dembt á sveitarfélögin að innheimta sem álag á
útsvör framlag til sjúkratrygginga. Svo rnikið
kapp er lagt á að koma þessu yfir á sveitarfélögin,
að jafnvel mótmæli ráðherra sveitarstjórnarmála
eru að engu liöfð. Og þessar byrðar lenda í lok-
in fyrst og fremst á almenningi. Það eru nefni-
lega ýmsir aðilar í þjóðfélaginu, sem borga ekki
útsvör. Sjá allir, að í raun gerir þessi ráðstöfun
sveitarfélögunum mun erfiðara fyrir um nauð-
synlega tekjuöflun.
Þá eru lögin um yfirfærslu verkefna túlkuð
af ríkisvaldinu á þann veg, að ríkið geti komizt
undan því að meira eða minna leyti að gieiða
sveitarfélögunum áfallnar skuldbindingar miðað
við áramót. Fræðsluskrifstofur landshlutanna
eru algerlega skildar eftir á flæðiskeri.
Allt tal um sjálfstæði sveitarfélaga og lands-
hluta er innantómt hjal, meðan svona er á mál-
um haldið, ef ekki annað verra. Sveitarfélög,
sem eru að sligast fjárhagslega, hafa í raun litla
möguleika „til að ráða sjálf málefnum sínum“,
svo að tekin séu orð úr stjórnarskránni.
En það er víst engin von til þess, að þeir,
sem að þessu standa, liætti við frasana um sjálf-
stæði sveitarfélaga, aukin verkefni og sjálfstæða
tekjustofna, valddreifingu og annað í þeim stíl.
Þess er hins vegar varla að vænta, að mikið verði
lagt upp úr slíku eftirleiðis.
Páll Líndal.