Sveitarstjórnarmál - 01.02.1976, Blaðsíða 11

einstakt í sinni röð: Á íslandi er ennþá — eins og
Stefán Jónsson, fréttamaður, orðaði það svo
snilldarlega fyrir nokkrum árurn — „tæknivætt
veiðimannaþjóðfélag". Þetta þýðir, að enn er
hér þjóðfélag, sem er á veigamikinn hátt ólíkt
iðnaðarþjóðfélagi tuttugustu aldar. Og við skul-
um þakka hamingjunni fyrir, meðan svo verður.
Þetta jjjóðíélag er nefnilega miklu frjálsara.
Það er vegna þess, að íslendingar lifa enn í
veiðimannajjjóðfélagi — þótt tæknivætt sé —, að
jreir ekki einungis sætta sig við, heldur vilja vinna
i skorpum, og jjá allt eins, meðan jjeir geta stað-
ið á fótunum og lialdið augunum opnum. Og
slappa svo rækilega af á rnilli.
Sama tilhneiging birtist í jjví, sem einn kunn-
ingi minn sagði eitt sinn við mig — maður af
erlendu bergi brotinn, sem nú er orðinn íslenzk-
ur ríkisborgari: „íslendingar vilja ekki skipu-
leggja, en þeir eru afskaplega góðir að impróvi-
sera.“
Þjóð — eða hluti hennar —, sem hefir þennan
lífsgang, — hugsar öðruvísi og leikur sér öðru-
vísi en sú, sem gengur reglubundið að skrifborði
sínu eða færibandi frá kl. 8—5 allt lífið frá æsku
til elli.
Þarna liggur kannski ekki svo lítill fiskur und-
ir steini!
3.3
Strjálbýlinu, sveitum og litlum þorpum, er
á ýmsan hátt mikill vandi á höndum á þessum
tímum.
í ýmsum ytri lífsvenjum jjrengir borgarmenn-
ingin sér inn á það. Hin forna félagsgerð ís-
lenzkrar sveitar, — stóru heimilin, er horfin, en
eftir situr ein fjölskylda — og hún oftast lítil.
Viðnám gegn aðkomandi áhrifum er Jjví lítið.
Fjarskipti hvers kyns og fjölmiðlar liafa — Jjótt
undarlegt megi virðast — einangrað þessa litlu
fjölskyldu, sem býr kannski rnarga kílómetra frá
hinni næstu. ,Af því, sem var, stendur einkum
hið nána samband við náttúruna eftir. Og enn-
jjá glímir þessi fjölskylda við náttúruöfl, sem
móta gildismat hennar á annan hátt en verður
hjá borgarbúanum, sem mestan part dvelst inni
í hlýju húsi við vinnu sína.
Loks eru ólíkar forsendur menningar fólgnar
i því, hvort menn vinna við frumframleiðslu,
úrvinnslu eða jjjónustustörf. Lífsviðhorf bónda
og sjómanns verða á margan hátt ólík viðhorfum
skrifstofumanns, hvort sem hann er forstjóri eða
bókari.
Eins og ég sagði áðan, framkallar bara vinnu-
dagurinn og vinnugangurinn ólíkar forsendur.
Þetta tvennt orkar á skilyrði til tómstundaiðk-
ana og gildismatið. Þar með verða t. d. ákaflega
ólík skilyrði til ástundunar lista, hvort sem um
er að ræða sköpun, túlkun eða nautn jjeirra.
Menningarlegt vandamál hinnar geysistrjálu
byggðar á íslandi er auðvitað margþætt, en víkja
rná að tveimur atriðum, sem liggja mjög I augurn
uppi:
Þátttakendur á ráðstefnunni skoða sig um að tjaldabaki í Þjó5-
leikhúsinu eftir setningarathöfnina 6. apríl.
3.3.1
Félagsformið, sem ríkir í sveitum á íslandi:
fjölskyldubúið án vinnuhjúa og húsmanna, er
nýtt. Það hafa vart nema tvær, í hæsta lagi þrjár
kynslóðir lifað það. Þetta félagsform hefir í íæstu
getað fætt af sér sjálfstæða menningu. Til Jjcss
hefir hvorki verið tími né ráðrúm.
Þessi eina fjölskylda — oft hin sígilda fimm
manna — verður að leysa af liendi mörg sömu
verkefni og sveitabúið á íslandi gerði áður. Hún
gerir það reyndar með hjálp og tækni og á kostn-
að líðandi tíma.
Munurinn fyrr og nú felst einkum í Jjví, að
fyrr var lítill eða nær enginn innflutningur á bú-
ið af orku og framleiðslutækjum, og útflutningur
SVEITARSTJORNARMÁL