Sveitarstjórnarmál - 01.02.1976, Blaðsíða 44

við presta sína langt fram eftir öldum. Prestar
á Hrafnseyri þjónuðu Mosdælingum og voru
skyldir að hlýða kalli, þegar kveikt var bál á
svokölluðu Reykholti, en það sást vel frá Hrafns-
eyri. Sagt var, að Mosdælir hefðu oft kallað á
presta sína í ófæru veðri, og hafi tveir þeirra
fari/t á leið sinni á þeirra fund. Hafi þá raun-
verulegum tilgangi kallsins verið náð.
Kunnáttusveit
Arnarfjörður er talinn vera annar þeirra
tveggja byggðarlaga á landinu, sem mest galdra-
orð fór af. Þekktustu galdramenn í Arnarfirði
á fyrri hluta 19. aklar voru bræðurnir Magnús
Ólafsson á Bauluhúsum og Jóhannes Ólafsson á
Kirkjubóli í Mosdal. En þeir sendu sendla sína
— drauga og loftanda — vítt um byggðir Vest-
fjarða til þess að sækja eilífðarverur og flytja
heim til sín, og komu þeir þeim síðar fyrir.
Til eru margar sögur um ])að stímabrak, sem
sendlarnir úr Arnarfirði ollu í þessum ferðum.
Þekktastur sendlanna mun draugurinn Tobías
eða Tobbi. Jóhannes var það rammur galdra-
maður, að honum nægði að biðja fyrir kveðju
til afturgangna, og létti þá af öllum reimleik-
um. Þó urðu þeir bræður að hætta við að korna
fyrir afturgöngunni Gunnhildi, sem er mesti
merkisdraugur á Vestfjörðum og varð 120 ára.
En Gunnhildur var að sögn þeirra orðin að loft-
anda og var ekki kyrr í gröf sinni að Hrauni í
Kekludal nema milli pistils og guðspjalls á hvíta-
sunnudag.
Sagt er, að Jóhannes hafi grafið galdraskræð-
ur sínar í hóli einum í Mosdal og sendlarnir
hafi fylgt með. Þar mun mikill fróðleikur fólg-
inn þeim áhugamönnum, sem þangað vilja leggja
leið sína.
Þessi forna kunnátta mun nú að mestu úr
sögunni, en ekki kvað oddviti örgrannt um, að
ýmsir líti sig hornauga, sem heyra, að hann sé
frá Lokinhömrum við Arnarfjörð.
„En svo mikið er víst, að enga galdra ástundar
núverandi oddviti. Lífsbaráttan agaði börnin
sín, og naumast munu gömlu mennirnir liafa
verið einhamir í viðureign sinni við óblíð nátt-
úruöfl, vestfirzkan veðraham og hrikalega nátt-
úru. Vera má, að slíkar aðstæður hafi ýtt undir
galdratrú þessa og víst er, að jafnan hefur verið
töggur í Arnfirðingum."
Atvinnusaga byggðarlagsins er líka að ýmsu
leyti sérstæð.
Hvalveiðar
Hvalveiðar hafa verið stundaðar úr Arnarfirði
frá fornu fari og fram undir seinustu aldamót,
er Norðmenn hófu hvalveiðar hér við land.
Nafnkunnir hvalveiðimenn voru á bæjunum hér
á norðurströnd Arnarfjarðar, svo sem Einar
Bjarnason á Tjaldanesi, Ásgeir Jónsson á Álfta-
mýri, Bjarni Símonarson og Mattlu'as Ásgeirsson
á Bauluhúsum, sem járnaði þrjá síðustu hvalina,
sem bændur við Arnarfjörð veiddu, hinn síðasta
þeirra liaustið 1894. Hvalirnir voru skutlaðir
með handskutli af litlum bátum á 12—15 faðma
færi, og oft liðu síðan 2i/í>—3 sólarhringar, unz
hvalurinn dó og hafði þá dregið bátinn jafnvel
mörgum sinnum yfir þveran fjörðinn.
Jöfnuður samkvæmt Jónsbók
Hvalurinn var róinn upp, þar sem góð fjara
var og aðdýpi og helzt lækur eða á. Allir verk-
færir hreppsbúar komu lil hvalskurðarins, og
var hvalskrokknum deilt niður á livert nef í
hreppnum. Áður var þó skotmannshluturinn
tekinn af óskiptu. Hann var hnefaalin á þrjá
vegu út frá blástursholunni og allt inn í bein,
jafnstórt stykki út frá gotunni, og loks sporðs-
blaðkan. Undirræðarar fengu aukalega 100 pund
af spiki, og var það kallaður gjafabiti. Það var
mikil björg í bú, þegar hlaðnir bátar komu á
hvern bæ hreppsins eftir hvalskurð. Ásgeir Jóns-
son á Álftamýri fékk á land í Auðkúluhreppi
samtals 32 hvali og auk þess fjóra við ísafjarðar-
djúp, sem hann hafði skutlað í Arnarfirði. Úr
þeim hvölum fékkst skotmannshluturinn sam-
kvæmt ákvæðum Jónsbókarlaga.
Hvalabúskapur
Gísli Ásgeirsson frá Álftamýri hefur sagt frá
hvalabúskap þeirra Arnfirðinga á öldinni sem
SVEITARSTJ ÓRNARMÁL