Sveitarstjórnarmál - 01.06.1976, Blaðsíða 7

GUNNAR MARKÚSSON, skólastjóri:
ÁGRIP AF SÖGU
ÞORLÁKSHAFNAR
Sögu Þorlákshafnar má skipta í tvo höfuð-
kafla — sögu sveitabýlisins og sögu sjávarþorps-
ins.
Upphafið að sögu sveitabýlisins er svo algjör-
lega hulið í móðu fjarskans, að ekki er einu sinni
á hreinu með nafn staðarins.
Munnmæli herma, að bær hér hafi í upphafi
heitið Elliðahöfn og verið kenndur við skip það,
er Ketilbjörn gamli kom á frá Noregi — það sama
og Elliðaárnar eru við kenndar.
Hvort svo hefir verið eða ekki, verður víst seint
upplýst. Þó má benda á, að Þórdís, systir Skafta
lögsögumanns á Hjalla, varð þriðja kona Gissur-
ar hvíta. Þeirra son var Isleifur biskup.
Hafi hinn kristni goði á Hjalla verið að gera
lögbýli úr verbúðum þeim og luófum, sem hann
lilýtur að hafa átt hér niðri á ströndinni, um
svipað leyti og hann var að gefa dóttur sína son-
arsyni Ketilbjarnar — þeim manni, er fáurn árum
áður átti sinn .stóra þátt í kristnitökunni á Þing-
völlum, — er varla hægt að segja, að seilzt liafi
verið um hurð til lokunnar, þótt nýbýlið væri
kennt við frtegasta farkost í ætt.brúðguma.
Þau sömu munnmæli, sem herma, að bær hér
hafi heitið Elliðahöfn, geta þess og, að bóndi hér
liafi í hafsnauð heitið á heilagan Þorlák sér og
félögum sínum til fulltingis og heimkominn hafi
hann breytt nafni á bæ sínum og kallað Þorláks-
höfn.
Sitthvað gæti verið missagt í fræðum þessum,
en varla er hægt að gera ráð fyrir, að bær hafi
verið kenndur við heilagan Þorlák fyrr en 20.
júlí 1198. Þann dag var helgur dómur hans upp
tekinn og prestar samþykktu áheit á hann.
Þess skal að lokum getið, að í lögmannsannál
er sagt, að árið 1360 liafi Gyrður Skálholtsbiskup
ætlað til Noregs fjölmennur á skipi litlu. Skipið
var ekki komið úr landsýn, er það sökk. Fyrir
áheit á heilagan Þorlák björguðust menn allir,
og silfurkistu dómkirkjunnar rak á land á Eyrum.
Vel má vera, að hér sé að finna kveikjuna að
munnmælasögunni og nafnaskiptunum — ef ver-
ið hafa.
En hvað sem bærinn hét, þá fer það ekki á
milli mála, að hér var búið og oftast stórt. Tún
voru tödd og slegin, búsmala gætt og hann nytj-
aður. Konur komu ull x fat og mjólk í mat, og
karlar gættu útiverka til lands og sjávar. Börn
fæddust og eldra fólk safnaðist til feðra sinna.
Kynslóðir komu og kynslóðir fóru, þar til komið
SVEITARSTJÓRNARMÁL