Sveitarstjórnarmál - 01.10.1976, Qupperneq 47

endurskoðunardeildar eða endurskoðunarskrifstofu leysir ekki
hina kjörnu endurskoðendur frá störfum, en auðveldar að
sjálfsögðu störf þeirra. “
Þarna kemur fram, að margar hreppsnefndir
töldu ekki rétt, að þær kysu endurskoðendur. Gamla
aðferðin að kjósa endurskoðendur af hreppsbúum
var miklu rökréttari, en hvers vegna var sýslunefnd-
unum ekki falið þetta verk, sbr. kjör hreppstjóra?
Alþingi ákvað svo að stytta kjörtímabil endurskoð-
enda úr fjórum árum í eitt ár. Einn þingm., Halldór
E. Sigurðsson, mótmælti þessari breytingu, en hún
var samþ. með 21:2 atkv. Kannski var skýringin sú,
sem mér var eitt sinn sögð, að sveitarstjórnir vildu
auðveldlega geta losað sig við óþæga endur-
skoðendur.
Gerð fjárhagsáætlunar
Það er mjög mikilvægt í allri sveitarstjórn, að
fjárhagsáætlanir séu vel gerðar, en á því er trúlega
mikill misbrestur víða, enda veldur verðbólgan nú
nokkrum erfiðleikum. Það er mikilvægt verkefni
fyrir landshlutasamtökin að koma þeim málum í
betra lag. Gerð fjárhagsáætlunar ætti að fara þannig
fram, að sveitarstjórn semji nákvæma fjárhags-
áætlun í sama formi og ársreikningar eru gerðir, en
hún má vera meira sundurliðuð eftir þörfum. Síðan
skal áætlunin tekin fyrir til 1. umræðu á opnum
sveitarstjórnarfundi eða hreppsfundi, og skulu ein-
stakir þegnar sveitarfélagsins eiga þess kost að koma
með ábendingar eða breytingartillögur.
Við 2. umræðu skal ganga frá áætluninni til fulls
og senda hana síðan héraðsstjórn ásamt greinargerð
og athugasemdum einstakra sveitarstjórnarmanna
eða annarra, ef einhverjar eru. Héraðsstjórn skal
síðan taka áætlunina til athugunar og staðfestingar,
eða hún leggur fram breytingartillögur við hana, ef
hún telur það nauðsynlegt vegna hagsmuna al-
mennings, og endursendir hana síðan sveitarstjórn.
Þá er um tvennt að ræða fyrir sveitarstjórn, annað-
hvort samþykkir hún breytingar héraðsstjórnar eða
hún vísar þeim til héraðsdóms, sem síðan fellir
endanlegan úrskurð eða vísar málinu undir úrskurð
kjósenda í sveitarfélaginu í almennri atkvæða-
greiðslu (sbr. Votmúlamálið á Selfossi).
Ef sveitarstjórn telur nauðsynlegt að efna til
verulegra útgjalda, sem ekki er getið í fjárhags-
áætlun, skal hún leita eftir samþykki héraðsstjórnar.
Efling héraðsstjórnar
Samkvæmt þessum tillögum, sem hér hafa verið
settar fram, geri ég ráð fyrir, að vald sveitarstjórna
verði takmarkað í vissum tilvikum, ef þær hafa ekki
gott samstarf við héraðsstjórn annars vegar og þegna
sveitarfélagsins hins vegar. Hér verður ekki bæði
sleppt og haldið. Til þess að efla landshlutasamtökin
svo, að þau fái óumdeilanlega forystuhlutverk í
sveitarstjórnarmálum, verða bæði sýslunefndir og
sveitarstjórnir að leggja nokkuð af mörkum.
Því miður eru flestir kjósendur áhugalitlir um
sveitarstjórnarmál, nema á sjálfan kosningadaginn,
og þess vegna fá sveitarstjórnir stundum tækifæri til
að gera axarsköft í fljótræði. Páll Líndal ræðir þetta
vandamál í grein í Sveitarstjórnarmálum 2. tbl.
1976, sem nefnist: „Þátttaka almennings í stjórn
eigin mála.“ Grein þessi vekur nokkrar spurningar,
sem þörf er að svara.
Þá má líka minna á verðlaunaritgerð Steingríms
Gauts Kristjánssonar: „Réttindi og skyldur sveitar-
stjórnarmanna.“ (Sveitarstjórnarmál, 6. tbl. 1973).
Þar segir bls. 274:
„Meðan sveilarsljórnarmaður heldur sig innan löglegra
valdamarka, þarf hann ekki að hlýða nokkrum fyrirmælum
félagsmálaráðuneytisins né annarra stjórnvalda um störf sín í
sveitarstjórn. Honum er eigi heldur skylt að fara að vilja
kjósenda sinna, heldur ber honum að fara eftir eigin sann-
fœringu í starfi sínu. Loforð, sem sveitarstjórnarmaður hefur
gefið fyrir kosningar um að taka afstöðu til mála á tiltekinn
hátt, er honum þannig óskylt að halda, ef það brýlur gegn
sannfœringu hans á þeirri stundu, þegar ákvórðun er tekin, og
yfirleitt virðast svokölluð kosningaloforð ekki njóta lögvemdar. “
Mjög hörð gagnrýni kom fram á þessari ályktun í
dómnefnd, en það er ástæða til að spyrja: Hver eru
réttindi og hverjar eru skyldur hins almenna borg-
ara? Rétt væri að efna til ritgerðasamkeppni um það
efni.
Það á að vera hlutverk landshlutasamtakanna að
fylgjast með því, að sveitarstjórnir taki fyllsta tillit til
vilja og hagsmuna þegnanna í starfi sínu og standi
þar með vörð um raunverulegt sjálfstæði sveitarfé-
laganna.
245
SVEITARSTJÓRNARMÁL