Sveitarstjórnarmál - 01.02.1977, Síða 19

Mjög víðtæk skilgreining á markmiðinu með
langtimafjárlögum er sú, að fjárlögin eru hugsuð
sem hjálpartæki fyrir stjórnmála- og embættismenn
við val, niðurröðun og skipulagningu framtíðar-
verkefna ríkisins.
I hagnýtu tilliti er þessi skilgreining of almenns
eðlis til þess að eftir henni megi þróa og vinna að
langtíma fjárlagagerð. Enda er eðlilegt, að menn
spyrji, hvers konar hjálpartæki?
Frekari skilgreiningar er því þörf.
I grófum dráttum tel ég, að setja megi langtíma-
fjárlögunum eitthvert þriggja eftirtalinna mark-
miða. Eitt markmiðið útilokar þó ekki, að öðrum
geti verið náð jafnhliða.
ÍJyrsta lagi, að vera vegvísir við fjárlagagerð til eins
árs. Reynt er að meta fjármagnsskuldbindingar
ríkisins í heild og fyrir einstök ráðuneyti og stofnanir
til lengri tima en eins árs í senn. Langtimafjárlögum
er þvi fyrst og fremst ætlað að veita yfirlit og aðhald
í fjármálum ríkisins.
/ öðru lagi má setja langtimafjárlögunum það
markmið, að þau séu upplýsandi fyrir Alþingi og
almenning um afstöðu ríkisstjórnar hverju sinni til
markmiða, leiða, valkosta og niðurröðunar verkefna
rikisins. M. ö. o., fjárlögin eru frábrugðin eins árs
fjárlögunum að því leyti, að þau eru óbundin
stefnuyfirlýsing um, hvernig stjórnvöld hyggjast
haga framkvæmdum á næstu árum. Tillögurnar eru
engan veginn bindandi fyrir stjórn eða Alþingi,
heldur er hér um stefnuyfirlýsingu að ræða.
/ þriðja lagi má hugsa sér markmiöið með lang-
timafjárlögunum vera, að í stað þess að vera fyrst og
fremst upplýsandi, verði langtímafjárhagsáætlunin
gerð bindandi. Með öðrum orðum, langtímafjár-
lögin fela í sér bindandi stefnuyfirlýsingu um mark-
mið, leiðir, valkosti og niðurröðun verkefna, sem
lögð er fyrir Alþingi til samþykkis eða frávísunar.
Ekki er svo að skilja, að ákveðið skuli í smáatriðum,
hversu miklum fjármunum skuli varið til t. d. flug-
mála í einhverjum ákveðnum landshluta. Fjárlögin
fela í sér, að bindandi ákvörðun er tekin um, hvort
auknu fjármagni skuli beint til t. d. heilbrigðismála í
heild sinni, eða til samgöngumála, eða einhverra
annarra málaflokka. Að skiptingu langtimafjárlaga i
málefnaflokka kem ég síðar.
Reynsla grannþjóðanna
Á Norðurlöndum er nokkurra ára reynsla fengin
af gerð langtímafjárlaga, og þangað sækjum við
okkur gjarnan fróðleik og fyrirmyndir. I mjög fáum
orðum ætla ég að geta, hvernig að langtímafjár-
lagagerð þessara grannþjóða okkar er staðið.
Danir, sem hafa hliðstætt ríkisreikningakerfi og
við, gera árlega svokallað „minimumbudget“. Þessi
lágmarksfjárlög eru yfirlit yfir þau útgjöld, sem
ríkissjóður verður að standa straum af vegna eldri
eða nýrra lagaskuldbindinga. Eins og stendur er
unnið að nýju fyrirkomulagi á gerð ríkisreikninga,
þar sem stefnt er að svokölluðum program-fjár-
lögum. En með þessu er átt við, að áður en fjármagni
á fjárlögum er dreift til einstakra verkefna, þá er
heildarupphæð fjárlaga ákveðin og jafnframt
ákveðin sú fjárhæð, sem verja skal til ákveðinna
málefnaflokka, t. d. heilbrigðismála. Skiptingin á
einstök heilbrigðisverkefni fer síðan fram innan
þeirra takmarka, sem heilbrigðismálunum eru sett.
Sviar eru trúlega komnir Dönum skrefi framar í
þessu efni, fyrst og fremst vegna þess, að lögð er
áherzla á að ná samræmi milli ríkisútgjalda annars
vegar og þess skiptahluta, sem ríkisþættinum er
ætlað af þjóðarkökunni. Að mínum dómi er viðleitni
til að aðlaga þátt hins opinbera að öðrum efnahags-
þáttum mikilvægt spor fram á við.
Norðmenn hafa, að því er virðist, þróað gerð lang-
tímaáætlana um ríkisfjármál hvað mest af grann-
þjóðum okkar. Norsku langtímafjárlögin eru í senn
upplýsandi fyrir Stórþingið um þróun ríkisfjármála,
en jafnframt setja stjórnvöld fram tillögur sínar um,
að hvaða verkefnum rikisins skuli unnið á næstu 4
árum. Enn sem komið er, eru langtímafjárlög
Norðmanna ekki bindandi fyrir ríkisstjórn og Stór-
þing, en raddir eru uppi um að stefna beri að því, að
langtímafjárlögin verði lögð fram fyrir Stórþingið til
bindandi samþykktar.
Það er vissulega matsatriði, að hvaða markmiði
við.eigum að stefna í langtimafjárlagagerð okkar.
Mönnum kann að finnast djúpt í árinni tekið, ef
krafizt er af rikisstjórn og Alþingi að taka bindandi
ákvarðanir um ríkisfjármálin fram til ársins 1980.
Jafnframt geta menn þó verið sammála um, að fjár-
SVEITARSTJÓRNARMÁL