Sveitarstjórnarmál - 01.02.1977, Side 20

hagsáætlanir ríkisins til eins árs í senn séu allsendis
ófullnægjandi, þegar haft er í huga, að áðurteknar
ákvarðanir og ákvarðanir, sem teknar eru í dag hafa
langtímaáhrif á ríkisfjármálin.
A frumstigi tel ég, að ekki sé gerlegt að setja sér
háleitara markmið en að langtímafjárlögin verði
einungis lýsandi um útgjaldaþróun liðinna ára til
nokkurra megin málaflokka, og jafnframt verði
fjárlögin upplýsandi um, hvaða útgjalda megi
vænta í framtíðinni vegna gildandi laga og reglu-
gerða og samkvæmt samþykktum framkvæmda-
áætlunum. Til fróðleiks má geta þess, að árið 1974
voru um 70% allra ríkisútgjalda háð sérstökum lög-
um, reglugerðum eða skuldbindandi samningum.
Uppbygging langtímafjárlaga
Fram til þessa hefi ég aðallega talað um, að hverju
sé stefnt með gerð langtímafjárlaga. Timi er nú
korninn til að víkja að, hvernig uppbygging lang-
tímafjárlaganna er hugsuð og hvaða forsendur þarf
að uppfylla til þess að skynsamlega verði staðið að
fjárlagagerðinni.
Ég hef látið að því liggja, að langtímafjárlögin
verði byggð upp með öðrum hætti en eins árs fjárlög.
Eg lít svo á, að langtímafjárlögin eigi að vera svo-
kölluð program-fjárlög, þar sem ekki er fjallað um
einstakar stofnanir eða málefni, heldur á að fjalla
um nokkra megin efnisflokka, t. d. heilbrigðismál,
menntamál, o. s. frv.
Gerð hefur verið tillaga um, hverjir meginflokk-
arnir geta verið, en jreir eru:
1. Æðsta stjórn, |r. e. i grófum dráttum forsætis- og
fjármálaráðuneytið auk utanríkismála.
2. Dóms- og kirkjumál.
3. Menntamál.
a. Grunnskólar og framhaldsskólar aðrir en há-
skóli.
b. Háskóli og rannsóknarstarfsemi öll.
4. Heilbrigðismál.
5. Tryggingamál.
6. Húsnæðismál.
7. Félags- og menningarmál.
8. Til byggða- og sveitarstjórnarmála.
9. Samgöngumál.
a. Vegamál.
b. Hafna- og vitamál, sjóflutningar.
c. Onnur samgöngumál.
10. Landbúnaðarmál.
11. Sjávarútvegsmál.
12. Iðnaðar- og orkumál.
13. Viðskiptamál.
14. Annað.
Flokkunin er ekki gerð út frá ráðuneytum, þó svo
þetta falli saman í vissum tilvikum. Megingallinn
við að skipta upp málefnum ráðuneyta á einstaka
prógram-flokka er, að langtímafjárlögin verðursíður
hægt að nota sem fjárhagsramma fyrir einstök
ráðuneyti við vinnu að eins árs fjárlagafrumvarpi.
Ekki nægir að flokka útgjöldin, jrað þarf að vera
gerlegt að meta útgjaldaþróunina fram í tímann. Til
jress er leikurinn gerður.
Aður en lengra er haldið og fjallað um, hvernig
meta megi útgjöld, jrykir mér rétt að útiloka einn
óvissuþátt, þ. e. verðlagsbreytingar. Langtímafjár-
lög eru að öllu jöfnu gerð á föstu verðlagi, þar sem
stuðzt er við gildandi verðlag og laun. Þetta j^ýðir, að
langtímafjárlögin lýsa fyrst og fremst magnbreyt-
ingum, t. d. auknunt útgjöldum vegna bættrar
jrjónustu eða fjölgunar neytenda, en ekki breytingu
verðlags. Sé talin ástæða til, út frá verðlagshorfum,
má umreikna langtímafjárlögin til gildandi verðlags
á hverjum tíma, telji rnenn jrað hafa gildi.
Jafnvel þótt langtímafjárlögunum sé einungis
ætlað að sýna útgjöld, sem á falla vegna gildandi
laga og reglna, en ckki spegla pólitískan vilja stjórn-
valda, er mat á útgjöldum nokkur ár fram i tímann
ærið verkefni. Á |tað ber að leggja áherzlu, að ekki er
ætlazt til, að langtímafjárlög séu einföld framskrift á
útgjaldajDróun tiltekins málaflokks, eins og hún
hefur verið árin á undan.
Þrjú dæmi gefa hugmynd um og lýsa forsendum
og erfiðleikum við gerð áætlana um útgjaldaþróun-
ina:
1. I vissum tilfellum kveða lögin á um magn-
upphœöir útgjalda til ákveðinna útgjaldapósta.
Hér er oft um tekjutilfærsluútgjöld að ræða, t.
d. barnalífeyri, mæðralaun o. fl. Þessir út-
gjaldaliðireru tiltölulega viðráðanlegir, þar sem
SVEITARSTJÓRNARMÁL